Skip to main content

Full text of "Magistratvs civilis auctoritatem atque potestatem non nisi a Deo dependere ... sub ... praesidio ... Baltasaris Bebelii"

See other formats 


THE 

WILLIAM  R.  PERKINS 

LIBRARY 

OF 
DUKE  UNIVERSITY 


Rare  Books 


MAGfSTRA 

TVS   CIVILIS 

Au&oritatem  atque  Poteftatem  non 
nifi  a  DEO  dependere, 

Ex  Divino  S.Scripturae  Codice,&  hujus  atq$  ftipe. 

riorum  remporum  Hiftoria,cumprimis  Gallica, 

Di/putatione  publica  acjbkmnia 

Jub  tutela  &  Pr&fidio 

Maxime  Reverendi,  atque  de  re 

Sacta  in  univerfiim  meritirTimi  Viri 
D  O  M  I  N  I 

BALTASARIS  BEBELIL 

In  Illufbn  hac  Argentor.  Academia 

DocToris  atq,  Profefforis  Theologi,  fcriptis 
meritisque  excellentiflimi, 
PATRONI  AC  P%^CEPTO%lS  SVL 

'  nunquam  nondevotijstme  venerandi  , 

Die  %.  Decembr.  Anno  cid   idc    lxxxiii.    111  majori  Auditorio 

habenda,  oftendere  conabitur  cjus 

A  U  C  T  O  R 
MARTINUS  DIFENBACH    Moeno-Francofurtanus. 

^RGET^TORATI, 

TYPIS   JOHANNIS  WELPERI, 


/~i   "\ 


ILLVSTRIS  ATQVE   AVGVST^" 
SACRI  R.  IMP.  LIBER;£  REIPVBLIC^ 

FRANCOFORDIENSIS 

A  D     M  OE  N  V  M 

INCLUTO 

MAGISTRATVI, 

Nominatim 
<D  O  M  1  ^TI  S 

PRiETORI, 
CONSULIBUS, 
SCABINIS,  ; 
SYNDICIS,  at£ 
SENATORIBUS, 

VIT^lS 
Generofa  Stirpium  Profapia  ,  Confiliorum  gravi- 

tate  atque  dexteritate,  dignirafis  item  ac  meritotumin 
patriam  magnitudine 

EMINENTISSIMIS, 

^Dominu  Juis   ac  s^XCeccenatibus  Summu  , 

fiifitmo  obfequio  Exercitium  hoc  confecrat,  &,  qu&anti- 
qua  votorum  formula  eft  ,  libens  meriib 

donat  atque  dedicat 
Eorum  ex  religiofa  fubditorum   Iege  humilimus 

MARTINVS     DIFENBACH. 


AMPLISSIMI    PATRIAE 
PATRES, 


Andem  pietas  filenti- 

um  rumpit  ,  &  quod  dudum 
debui,  atque  ferib  etiam  in  vo- 
tis  hacftenus  habui ,  illa  nunc 
exfolvit.  Ex  quo  enim  vitae  aca- 
demicae  rationes  ingreffus  fum, 
fubinde  cogitare  coepi ,  quem- 
admodum  pietatis  negocium  conficerem,  &  mo- 
re  inftitutoque  noftratium  fan&iflimo  ftudiorum 
Vobis  fru&um  ofFerrem.  Eo  confilicrfi  nobilif- 
fimum  do&rinae  caput  de  fuprema  Imperantium 

s    ):(    2  potefta- 


^oteftate  felegi ,  in  quo  elaborarem  ,  &  ex  divi- 
niori  Scripturae  codice  ,  fuperiorumque  tempo- 
rum  actis  atque  jucundiflimis  antiqimatibus,ori- 
ginem  ejus  perfcrutarer.  Etfi  vero  neque  erudi- 
tioniscopia,  neque  ingeniifubtilitate,  expe&a- 
tioni  Veftrx  ullo  modome  fatisfactnrum  efle  af- 
firmare  audeani,tamen  futurumconfido,utCivis 
Clientisque  Veftri  {iibjedtiflimi  ftudium  dtintaxat 
conatusque  Vobis  probetur,  qui  fciam,  obfequia 
quoqne  Na  Vobis  aeftimari.  Dignamini  igitur  > 
PATRONI ,  fpecimenhoc  meum  tenue  ea,qua 
fbletis,benevolentia  accipere,  meque  immorta- 
lis  gloriae  Veftrae  veneratorem  ,  ac  pro  falute  Ve- 
flra  ,  Veftrarumque  Familiarum  aeternitate  perpe- 
tuum  devotumque  deprecatorem  efle  porro  pa- 
timini  ,  qui  neminr  mortalium  unquam  in  ea 
obfequii  gloria  concedam  5  Quod  quin  facturi 
fitis ,  DOMINI ,  uti  nullus  dubiro,  neque  etiam 
fiimma  Veftra  Civibusq,  noftris  fat  multumque 
probata  boni^as  dubitare  me  permktit ,  ita  vel  fb- 
la  ,  ut  faciatis  ?  argumenti  quod  oflbro  y  Vos 
hortabitur  dignitas.  Valete,  fcribebam  Argen- 
torati  die27.  Novembr.  Anno  cid  idc  lxxxuu 


Salutem 


Q 

Matth.XX 


Salutem  benevolo  Leciori. 

Uemadmodum.cumpugnaPragenfiseflet 

pugnan,  ($  victoriainpartes  Cxfarianorum  conceffif- 
iet,  curiof  rores  obfervabant ,  id  eo  ipfo  tempore  corrtt- 
oifle,quoinEcclefiaDEI  explicabantur  verbaChrifti 
!XII.  11.  Date  C&fariqu&funt  C&faris,  ($  DEO  qu&funt 
DEI;  Itanoshocquoq;temporenobisinmemoriam  eaipfaverba 
revocamus,&  cum  veibisrftis  verba  noftrorum  confeflbrum  enam 
Auguftanorii,quibus  derebu*  civtltbus  docent ,  cjuod  /egitima  ordi- 
nattones  ctvtles  Jint  bona  opera  DEI ,  qttod  Chrifltams  liceat gerere 
Magifiratus,  exercere  judtcta ,  judkare  res  extmpcratorifs&  alijs 
pr&fenttbus  legtbus ,  fupp/tcta  jure  conflttuere  ,jure  bel/arejmtlitare-> 
ieges  contraherejenere  proprtum,ju6jurandum  poftulanttbus  Magi- 
ilrattbus  dare,  ducere uxorem,  nubere,  Et  contra  A  nabapriftas  ad- 
jungum^uodEvange/tca  perfetlio  non  dtffipet  polttiam^aut  cecono- 
miam,fedmaxtme poflulet  conjervare  tanquam  ordtnationes  DEI, 
£*?  m  taltbus  ordtnattombus  exercere  cbarttatem.  Itaque  ( addunt) 
necejfario  debent  Chrtfltam  obedire  Magtflrattbus  fuis  &  legtbus , 
ntflcumjubent pcccare  ;  Tunc  entm  magts  debent  obedtreDeo^uam 
homtnibus  At\  V.  Ha*c  il!i  ArtJCVI.  A.C.    Quam  confeflionem 
Cenforesy?^  ul/a  exceptione  receperunt,  quod  refert  Apologra  5  Et 
hodiequoquemelioresipfbrum  approbant,  ut  vifumeft  nuperin 
declaratione  Cleri  Gallicani ,  ab  ipfo  Chriftianiffimo  Regediplo- 
mate  confirmata ;  Annoi682,  m.Martio  ,  ejusdemque  propofi- 
tioneprima.    Cujus  fenteritias  eriam  ideo  hoc  tempore  memini- 
rnus  ,  quod  Praecellens  atque  ClarifTImus  Dn.  Martinus  ^rfctt* 
fcrtCb/  Mceno-Francofurtanus,S.TheoIogiasStud;ofilTimus,Fan- 
tor,&  Amicus  nofterplurimum  drle&us  &colendus,verfetur  m  ea 
ipfa  materia,  &  nobis  obtuleiit  Exercitium  aliquod  Academrcum, 
in  folenni  Auditorio  habendum.  Agit  en\m  dcJummiMagtsJra- 
tus  autloritate  >  ut  ea  ab  hominibus  originem  non  habear ,  fed  ex 
D  E  O  ,  cujus  ille  vices  m  terris  fuftrnet  &  adminiftrat ,  con- 
cedatur. 

Degit  ille  olim  in  Ce!ebetrima  Saxonum  Univerfirare,"Witte- 
berg*e,&  ufus  eft  Venerandi  Dn.  X^.Abrahami  CWb^Vnoftri  quo- 
que  olim  pra?ceptorismaximoperecolendi,  non  tantum  convi<fru> 
led  eciammftru6tifIimaBibliotheca,exquafefe  multum  piofeciffe 

):(     5  mew- 


merito  agnofcit ,  &  ultro  profitetur.  Et ,  ne  fuis  ipfe Mufis  canere 
vidcretur ,  etiam  in  publicocomparuit »  &  bis  diiputatotis  locum 
occupavit  \  femel  fub  Celeberrimo  Hiftoriarum  Profeflbre  Dn. 
©cfourBflafdvfubcujuspraefidio  Anno  16^7^.  habuit  difputatio- 
nem  de primi  Chriftianomm  Imperatorts  Conftantmi  M.  anticjtti- 
mibus  ;  Iter um  fub  aufpiciis  famigerat  flimi  Dn.  Stolbergij ,  G  taj- 
cx  hnguaz  Profeflbris,fub  quoDiflertationem  Academicam  propo- 
fuitad  locum  Apoc  I  45. £.  ut  N.T.  a  Solxcijmis  liberaret,  Anno 
i£8i.menfe  Juhi.  Cum Excellentiflimoium  hoiumVirorum  fivo- 
rem  his  artibusfibi  comparafler,  &c  (ingulareaeftimium  fui  laudem- 
que  eorum  reportaflet,  inde  difceflir,  &c  in  noftram  quoque  Uni- 
verlitatem  pervenit.  In  qua  vero  cceptam  fua  Witebergx  diligeu- 
tiamegregie  continuavit  j  Nam  colloquiiserudiroium  Virorum 
avide  operamdedit,  Bibliothecas  luftravit,  Collegia  etiam  privata 
frequens  adiit,  in  iisquequaaudiendo ,  qua  annotando ,  qua  alia 
faciendo  ,  munus  egregii  Studiofi  praeclare  explevit.  Tandem 
eum  etiam  in  publico  comparere  ,  8c  fpecimen  fuorum  profe- 
<5tuum  proponere,  fuisque  Patronis  de  meliore  nota  fefe  commen- 
dare  vellet;  elegit  ipfe ,  &c  elaboravit  hanc  de  Magiftratus  Politi- 
ci  poteftate  materiam  ,  collegitqueexvariis,etiamGallicanisfcri- 
ptis,  (  ut  linguae  iftius  nonnihil  gnarns  eft, )  quae  ad  hanc  fenten- 
tiam  fpe&are  videbantur  •,  Cenfurae  laborem  fuum  (ubjecit,&  im- 
petrata  difputandi  venia  noftru  fententia:  iftius  fuae  &  quide  fectio- 
nisprimae,  (  quandoquidem  II.  &c  III.  anguftiae  chartarum  non 
capiebant,)  praefidium  honorifice  imploravit  ;  quodetiam  ipfi 
denegare  noluimus ,  praefertim  in  hac  materia  »  qua?  fefe  nemi- 
ni  non  cordato  ultro  comm^ndat.  Mcecenates  &c  Patroni  ftu- 
diorum  obfervent,quaefumus,  ingenium  hoc ,  &c  fuo  ipfum  favo- 
re  dignentur ,  profequanturque  :  Nulli  enim  dubitamus ,  quin 
infignis  aliquando  fiuctus  in  publicum  ex  eo  redundaturus  fit ! 
Valete.  Scribebam  Argentorati  die  27.  Novembris ,  Anno  M. 
DC.  LXXXIII. 

Balta/ar  "Bebelius.  S.  Tb.  T>. 
&  PP. 


P%& 


( $(l-  )ffi 

<P  T^&F ATIO. 

jTrociflima  maximaque  inter 

|complures,  quibusprimis  Chriftianifmi  tempo- 
'libus,  ii,qui  Chnfto  nomen  dederant ,  prajter 
imeritumobnoxii  fuerant  calumnias,  ea  fuit,qua 
fupremae  Magiftratus  auctoritatis  ofores  ac  con- 
'temtores,  omniumqlie  tumultuum  ac  incen- 
diorum  auctores  &  fuafores  efte  falso  pallim  traducebantur:  In- 
gentes  de  ea  querelas  pailim  apud  Veteres  legas  ,  maxime  eos  , 
qui  occafionem  inde  Apologeticos  pro  Chriftianis  fcribendi  fum- 
(erunt,  quos  inter  cumprimis  excellunt,  Qmdratt  &c  Arifltdis 
Apologetici  Imper.  Hadriano  exhibiti ,  Sereni  Grannti  literae  pro 
Chriftianis  ,  fuflini  Martyris  utraque  Apologia  pro  Chriftianis 
ad  Antoninos  Imperatores,7"<?m///u/«  Apologeticus  adverflis  gen- 
tes ,  Athenagor*,  Oratio  pro  Chriftianis ,  Mclitonis  Sardtani  A- 
pologiaad  Aurelium  Imper.,  Apollmarii  Hterapolttani  ,itemque 
Bardefanis  ,  nec  non  Miltiadis  Apologia?,  Mtnucii  Fcltcis  Dia- 
logus  quem  Oclavium  inlcripfit,  Origenis  libri  adverfus  Celfum, 
Arnobu advetius  gentes  ,  Cypriam liber  ad  Demetrianum  ,  Au- 
gufltnt  de  CivitateDEI  ,  Oroftt  feptem  hiftoriarum  libri  ,  Pru- 
denttt  duo  libri  contra  Symmachum ,  &idgenusalia  inreiChri- 
ftianae  defenfionem  exarata  fcripta  ,  quae  vel  perierunt  partim, 
partim  etiamnum  cum  ftuctu  ad  honoreminnocentiamqueChri- 
ftiani  nominis  leguntur.  Chrtfltanum  homtncm  omntum  fcelc- 
rum  reum  ,  Deorum ,  Imperatorum ,  legum ,  morum ,  natura  to- 
tius  immtcum  putaut ,  (cribit  Tertullianus  in  fiio  Apolog.  cap.  xt 
fol,  1/.  facrtlegu  &  Majeflatis  rei  convenimur  ,  idem  refert  in 
eod.cap.io.fol.-ji.  fumma  h<eccaufatmotota  efl.  Et  in  libello  ad 
Scapulam ,  cap.  i .  fol,  8  8 .   Ctrca  Majeflatem  Imperatoris  infama- 

A  mur, 


#(*•)• 


mur,tamennunquam  Albiniani ,  nec  Nigriani ,  vel  Cajfiant,  (]ab 

Avidio  CilTio ,  Pefcennio  Nigro ,  ac  Clodio  Albmo  fic  di£ti,qui 

adveifus  Severum  Imp.  rebelles  extiterant,  quorum  hiftotiam  Dio, 

Vulcatius  Gallicanus,  yElius  Spartianus,  &  Julius  Capitolinus  fcri- 

feruntj  tnveniri  potuerunt.  EademdeCafiiis,  Nigris&  Albinis 

habet  in  Apolog.  c5f.fol.d3.  ut  mirer  Docriffimum  Gronovium 

in  notis  fuis  .id  Grotii  librum  de  Jure  B.  &  Pacis,p.  m,  jt. a.  ex  ni- 

mio  fortetergaMonarchomachoruplacita  amore,eorum  caufam 

agere  velle ,  quum  vix  verofimile  videatur  ,  Tertullianum  adgen- 

tes  fcribentem,ex  rc  dubia  argumentum  pro  caufe  fiiae  bonitate 

defumturum  fuifTe.     Publici  hofies  Chrtfiiani^uia  Imperatortb$u 

veaue  vanos ,  neque  mentientes »  neque  temerarios  honores  dicunt  y 

qutavera,  rehgionis  homines  etiamfolenma  eorumconjcientiapotiu* 

quam  lafcivia  celebrant.  apudeundem  in  Apolog.  cap.jr.fol.  6u 

quibus  fimul  quid  calumniae  originem  anfamve  dederit,  indicatur, 

quod  latius  exponitur  a  Meldenfi  Epifcopo  Jacobo  Benigno  Bof 

fueto,  dans  fon  difcours  fur  Phiftoire  Univerfelle Tom  II .  §.  1 1 ,  p, 

117.  feqq.   &  a  Dn.  D.  Prafide  in  Antiquit.  Ecclef  Secul.  I.  pag. 

148.  &c  Secul.  III.  pag.  88;.  &  886.     Quam  inique  etiam  Cypri- 

ttntts  autlor  iniqui  nominis  &  fignifer    nefaria  confpirationis  z 

Galerio  Maximo  Proconfule  Romano  nominatus  fuerit »  Pon- 

tius,  fpedtator  &  Comes  martyrii  Cypriani  in   Adtis  paffionis 

Cypriani,   (fi  modo  omnia  ,  quae  in  a<5tis  illis  habentur,  Pon- 

tium  auctorem  agnofcunt,quo  de  dubius  eft  Baronius  Tom.  II. 

Annal.  adann.  160  num.41.  pag.687.edit.  Mogunt.)  obferva- 

vit.    Notum  porro  eft  ex  iis ,  qna:  rerum  in  Ecclefia  geftarum  hi- 

ftoriacdebemus,  quo  impietatis  Neronem  monftro  quamhomini 

fimiliorem  Imperatorem,  furor  ejus  abnpuerit ,  quando  Gentium 

Dominam  Romam  incendio  confumere,fcelerisque  hujus  invi- 

diam  in  Chriftianos  derivare  conabatur.  Vid.  Tacitum  Annal.  lib. 

XV.  p.m. 278.  edit.  Plantin.  &  adde  Baronium  Tom.  1 .  Annal.  ad 

ann,  66.  pag.  719.  feqq.      Adeo  vei6  invifi  hinc  paganis  redditi 

Egregie  hincjur  fantttfiimus  Martyr  Polycarpus  afino  tmpofitus  adque  leonum 

rugttm  ac  ignisflammas  ducendus,  ab  Herode  Smyrnenfium  Irenarcha  vehicu- 

h  exceptus  duclnscjue  in  urbem  Smyrnam  fuerit ,  interpretari  pojfumus ,  apud 

Eufeb. Hifior.  EccL lib. 4.C.  if.  p.  131.    /renarcha  videlicet  munus  eratfeditio- 

Jqs  homines,  &  pacts  publicaturbatorss  comprehendere ,  &adjudtcum  trib/e- 

nalta 


®(3-)$ 


nalta  perdncere ,  ut  Auguftinus  Epifi.  t+o.  &  i/o.  docet.  vid.  Valefii  annt- 
tat.in  citatum  Eufebii  locum  p.  71 ,  a. 

fuere  Chriftiani ,  ut  vel  eorum  nomen  fufficientem  accufarorum 
criminum  probationem  judicarint.  Bonus  Vir,  querela  eft  pagano- 
rum  apud  Tertull  Apolog.  cap.  5.  fol.  \6.  Cajus  Sejus  Jedmalus 
tanthm  quod  Chrifitanus.  J4fl  accusajfe  fi  fitfficit,  quis  innocens 
erit  ?  paganis  refpondeat  ipfe  pagr.nus  Ammianus  Marcellinus 
lib. XVIII.  Ipfa  certe  Chnftianorum  fa<5ta  moresque  ad  Magiftri 
fui ,  injuftae  quam  patiebatur  vi  nequaquam  refiftentis.exemplum 
compofiti,  calumniam  hanc  fat  fuperquerefutarunt  ,  ut  tamen 
ceflaret  nunquam  impetrarunt  :  Pronis  enim  auribus  calumma 
cxcipitur^  taudi  rara  eflfides ,  egregium  Grammondt  dictum  eft  in 
Hiftor.  Gali.lib.z.p.  i7r.  Solatiointenme(Ieipfispoterat,quod 
cx  facro  Codice  nollent ,  piis  Vet.  Teft  Prophetis  eandem  plane 
dicam  feculihujusfilios  perpetuo  fcripfilTe,  exemplo  Davidis  r. 
Sam.XVIII,8.  XX,3i.  XXII.i*.  Elu  i.Reg.XVIII,i7.  fe- 
remUin  diviniori  fuo  vaticiniccXXXVII,  15.  &C.XXXVIII, 
4.  Chrifii  maxime  Servatoris noftri ,  qui  idem  firum  non  tantum 
in  vita,  fed  Sc  cumprimis  temporemortis  fua:,  Luc.  XXIII,  z.  Jo- 
han  XIX,  1  z«  expertus  eft  ,  idemque  experturos  difcipulos  fuos 
efle  longe  ante  iis  praedixit,  Matth.  X,  14.  Joh»  XV.  zo.  Meren- 
tur  hic  legi,  qua;  Magnu»  nofler  Lutherus  in  explicatione  capitis 
XVIII.  Johannis,  hacde  re  diflerit ,  Tom.  Altenb.  IV.pag.  667. 
b.  ubi  in  fpecie  Lutheran<z ,  &c  pag.68z  b.  ubi  in  genere  tottus 
953eruwer  bem  v£r>anadio  fet;n  n>tll  /  inquitcitatapagina ,  uno  ba#  (Ereuij 
(Efjrifri  t ra<jen  ber  muf  ilcb  em>ca.m  /  oa  jj  er  ein  2luffruhrcr  ^efctvclecn  rrer* 
t>e.  (£r  mu§  ftcb  <wd>  nid^  ar^eren  /  oa&man  bas  ^an^ium  auffruh» 
rifct)  fcMf  /  ^ann  ote  ^affton  %ibt  (SfcrtfTo  bi^  tlrr^etf  /  bafi&alt  ein  20ifF* 
ruftrer  f?er&en  mujj  /  upt>  Me  #eil»  «Scbriflf t  aibt  cem  £r>ana/ito  tie fen  9?a(j» 
mcn/  bafj  eg  etn  auffru&rifcbe  iebtton  ber  QBeff  ^enennet  roeroe. 
Chrifii  Ecclefix ,  idem  fatum  efle,atque  initio  ftatim  fuifle.often- 
cbt.  Miretur  autem  jure  quis ,  calumniam  illam  de  Chnfto  non 
in  ]uda?a  tantiim  permanfifle ,  led  8c  Romam  inde  volafle  ,  ubi 
Suetonius  invit.xChudn  lib.  V.p.  m.519.  nonveritus  eftfcribere, 
fuditos  impulfore  Chrefio  tumultus  edidtffe  ,  intelligens  per  Juda> 
os  Chnftianos ,  qui  tum  fub  Judajorum  appellatione  apud  Ethni- 
cos  harum  reium  parum  confiiltos  paflim  veniebant  jquodpluri- 

A     t  bus 


&  (4')3ffc 


bus  exemplis  confirmant  Kortholtus  de  Perfecut.  Ecclef  procem. 

num  3.  fedr.  2.    &  fecl:.  V,  33.  atque  Hueims  m  Demonftr.  Ev- 

ang.  p.  m.jS.  Sc6i.  Chreftivero  nomine  Chriftus  falutis  noftrae 

Dux  &  Reftitutor  pro  temporum  illorum  more  inrelligebatur, 

Vid.  eosdem  auctores,illum  de  Calumn.  Pagan.  p.  18S    huncin 

citataDemonftr.  p.  6\.     Paulo  etiam  Apoftolo  calummam  illam 

non  pepercifleex  Actuum  Apoftolicorum  hiftoria  conftat.    Vid. 

Actor.XVI.io.  XVII, 7.  XXIV,f.  12.  XXV,8.     Undeis  ex- 

hortatnr  2.  Cor.  VI  >  "4.  feqq.     In  ommbus  fiftamus  nos  ut  DEI 

fervos  ,  in  verbo  veritatis  ac  virtutc   DEI  ,  £iol  Hhx  k)  at^ 

f/.ia.f,  £ta,  JW$»/<uW»  >y  Ivtpn^lx^  a?  ttkoIvoi  kx\  oLkn^&i  &c»  Ad- 

de  LutherumT  om.Wl  Opp.  Altenb.p.  790  a.    Neque  ceflavk 

convitiumhoc,  utut  Chriftianorum  hoftes  fub  IV.  feculi  initium 

regimen  imperiumq;  cedere  illis  coacxi  fuerint  ,  Conftantino  M. 

primo  Chriftianorum  Imperatore,  (kaEufebius  exprefse  de.Vita 

Titulum  honorcmtfe  hunc  alii  PhilippoArabiAntccefforisfitiGordtam  Parricidx 

tribuunt,  quo  de dtfputantcs invicem  vid.  Dorfcheu  &  "Wetftenium,  negantem 

idalterum,  alterum  affrmantem^  illumin  Tunica  Chrifti  incon/utz/icap,i,  §. 

66.  feqq.  hunc  in  Epifto/a  Origenis  ad  Africanum,  Aubloribus  7*  fournal  du 

feavans  A.  16 7 S-  impensh  laudata  p.  102. 

Conftant.  lib.  4.  cap.  74.  adde  Valefium  in notis  p.  ztf.  b. )  circa 
annum  Chrifti  CCCXII.  ad  Chriftianae  Religionis  cultum  di- 
fciplinamque  animum  advertente.  Nam  &:  Athanafii  patientiam 
illud  exercuifle,  ejus  Apologia  Tomo  ejus  Operum  pnmo  exftans, 
tum  &  Sozjomenus  irj  Hfftoria  Ecclef.iib.  2.  c.  21.  feqq.  &  ex  re- 
centioribus  Maimburgius  Hiftoire  deTArianifme  Tom.  I.lib.  2. 
p.  m. 98, 1  or.  feqq.  1  22, 1 3 f ,  156 ,  feqq.  manifcftum  faciunt.  Pro- 
lixo  mihi  cum  in  prxfatione  efle  non  hceat ,  quae  Hilario ,  Bafilio, 
Chrvfbftomo ,  Ambrofio  ,  aliisque  fimilem  in  modum  acciderint , 
commemorate  nolo.  Neque  etiam  Waldenfium  nunc  Patronus 
adverfus  eorumcalumniatoresercquod  eorum  innocentiam  hac 
in  parte  DocTxuis  Dannhaueri  piae  beararque  recorda-tionis  Dif- 
fertatio  de  Waldenfium  Ecclefia  Se<5fc.  I.  Artic.  III,  §.  29.  &  SecT:. 
III,  §.12.  &  18.  itemque  Artic.  IV.  §.  10.  fatis  jamvindicarit. 
Mirum  hinc  haud  efle  poterit  ,  neque  Lutherum  noftrum  ejus- 
que  fequaces  calumniae  illius  aculeos  declinare  potuifle  ,  quo  dc 
conquerentem  ipfum  audi  ex  prajfatione  ejus  inArticulosSmal- 

caldi- 


«KO'# 


caldicos  pag.  m.  300.  Fuit  Wtttenberga  Dotlor  quidam  ex  Gal- 
hts  mijfus ,  cjutnobis  palam  tndicabat ,  Regt  fuo  certo  certius  pcr- 
fuafum  ejfe  ,  apud  nos  nullam  ejfe  Ecclejiam  ,  nullum  ma^ijfra- 
tum  ,  nullum  conjugtum ,  fed  promijcue  omnes  pecudum  morevi- 
vere  pro  arbitrio.  Dtc  jam  ,  ^«0  z/#/f#  »0.;  coram  trtbunah  Chn- 
fti  tn  ultimo  Judtciofint  ajpeclurt  it ,  qui  tam  craffa  £5?  proaigiofi 
mendacia  Regt  £<?  <£&  regnis  per  fua  fcripta  inculcarunt  ccu  1  cri- 
tatem.  Eandemquerelam  fummo  cum  animi  mcerorc  pallim  in 
icriptis  fuis  reperit ,  egregieque calumniam  illam  refutat  Tom.I. 
Altenb.pag.  559.  b.  Tom.II.  p.  81.  b.  Tom.lII.p.m.  b.  115.  t. 
Tom.IV.p.667.  b.  683. a.  Tom  V. p.f^o.b.  feqq.  &H43.D. 
Tom.  VI,p.  791.3.  &;.  In  fimili  materia  vide  epiftolam  Augu- 
fta:  A.  1550.  fo-iptamTom.  V.  Luther.  Altenb.p.17- b.  quo.no- 
do  Hifpaniae  Cancellarius  Alphonfus  amice  cum  Melanchthone 
collocutus ,  eidem  fignificarit ,  perfuafos  effe  Htjpanos,  Luthera- 
nos  in  D  ETJ  M  &  S.  S.  Trinitatem  non  credere  ,  Chrtsium 
mundt  Salvatorem ,  &  B.  Mariam  nihili  facere ,  itaut  non  dubt- 
tent ,  Ji hominem  Lutheranum  occidant ,  majoremje  DEO  cultum 
praftare ,  quam  fi  Turcam  e  medio  to/lane,ticm  S>C  non  dubitavit 
Reginaldus  Polus  Cardinalis  ,  &  nifi  de  Lutheranilmo  fuipettus 
fuilleta  quibusdam  redditus  ,  Pontifex  fummus  poft  Pauli  III. 
mortem ,  (  vid.  Maimbourg  HiftoireduLuther  Tom.  II;  lib.  5.  p. 
1 13.)  fcribere ,  Defenf.  pro  Unit. Ecclef  lib.  3. fol.  78.  StRoma- 
nus  Imperator  Conftantinopoh  tmminens  viEloriam  in  mambus  ha- 
beretffe  tamen  tpfum  revocaturum  atque  autiorem  ipfi futurum  , 
ut  Turcicumfemen  in  Germania  exortum  prtus  evelleret ,  quam 
mentc  &:  Adrtano  VI  Ponttfict  fuiile  ,literc  ejus  ad  Proceres  Im- 
perii  Romani  Anno  if22.  Norimbergas  congregatos  datac  do- 
cent ,  habentur  eae  Tom.  II.  Luther.  Altenb.p.m.  228.  b.  Eadem 
de  Georgio  Saxonia  Duce  vtde  Tom.  VI  Ahenb.  p.^2.  a.  Ea~ 
dem  accufatione  Luthero  noftro  moleftus  eft  qui  nuper  admo- 
dumin  Galliis  Lutheranismi  hiftonam  fcripfir  Ludovtcus  Maim- 
burgiust  quondam  Jeiuita  nuncv.  ParifusS.  Vicloris  Abbas,vid. 
ipfius  Hiftoiredu  Lutheranilme  ,  Tom.  I. lib.  i.p.  71. &  lib.  2. 
p.no.&  n^.itemqj  lib.^p  20<-.&  2.13.  quo  de  in  ipfa  Difputatio- 
ne  qua*dam  dicentur,  Spectant  huc  etiam  lnera?  A.  1531.  men- 
k  Febr,  ad  Reges  atque  Principes  exarat.e ,  in  quibus  Principes  ut 

A     3  vo;a- 


«KrfOjg* 

vocabantur  Proteftantes,(e  liiarumq;  Ecclefiarum  lacerdotes  variis 
adveifarioru  calumniis  onerari  conqueruntur ,  quas  inter  familiam 
ducat,  quod  Magiftratum  damriare ,  legumq;  omnium  dignitatem 
enervare  accufentur.  Ad  quas  literas  Galliae  Regem  Francifcum 
benigne  rcfpondifle,  gratiasq-,  Principibus  &  Civitatibusdecom- 
municato  fibi  tanti ponderis  negocio  egifie ,  oftendifleque  gratam 
admodum  fibi  efle  criminationum  obje&arum  purgationem,  pro- 
bafte  etiam  ipforum  de  vkhs  emendandis  poftulationem ,  atque 
eadem  fe  cum  ipfis  efle  voluntate ,  dixifle  Pctrus  Suavis  Polanu* 
refert,in  Hiftor.  Concil.  Trid.  lib.i.  p.  63.  &  £4.  Non  mitius  dc 
Lutheri  doctrina  fenfit  Carolus  V.  in  edicto,quod  adverfiis  eum 
"Wormatiae  1511.  publicavit,  quodque  apud  Lutherum  Tom.I. 
Altenb.  pag.  736".  feqq.  &  Tom.U.  p.  763.  Itemq;  0.  Calovtum 
in  Hiftoria  Syncretiftica  p.9©.  habetur,  ubi  verovide  egregiam 
Lutheri  defenfionem  Tom.V.p.^.  feqq.  &adde  (criptumejus 
contra  Drefdenfem ,  p.  tf$.  feqq.  Hscque  calumniacumpumis 
caufa  fuit  confectionis  noftrarum  Ecclefiarum  Confellionis  Anno 
1^30.  Augufbs  Vindelicum  Carolo  V.  oblatae,  ficut  &  in  fine 
Articuli  XXI.  &  inreliquorumprincipioadj-drum  eft:  Nccha- 
beatfidcm  Cafarea  Majeftas  iistfui,  ut  infiamment  odta  hominum 
adverfus  nofiros  ,  miras  calummas  (par^unt  in  popu/um.  Vid» 
Venerandum  canitie  Senem  Dn.  D.  Abrahamum  Calovium  , 
in  Exegem.  Auguft.  ConfefT  proleg.  cap  3.  §.  1.  Semina  au- 
temcalumniaeilliusruercparnm  mentiendi  libido  odiumque  erga 
veritatis  confefTores ,  partim  vero  minus  recte  inrellecta  noftra- 
tium  de  fpirituari  libertate,deque  Principum  fummitate  neque  Pa- 
p£e  neque  Clerofubjiciendadodhina-,  fortenec  pauca  lllidoctri- 
nx  accepta  ferenda  funt,  qua  impie  admodum  difputatur ,  proba- 
bile  ejfe  non  peccare  mortaliter ,  qui  imponit  falfum  crimen  alicm  , 
ut  fuam  juftttiam  &  honorem  defendat»  Quo  de  epiftola  legi 
poteft  inter  literas  provinciales  Ludovici  Montaltii  ,  quinta 
atquedecimap.rn.4t1.feqq.  &  adde  notas"Wendrockiip  438. 
Quod  dogma  merito  hodiernus  Pontifex  Innocentius  XI.  1679. 
d.I V.  Martii  excommunicationisfulmine feriit.  /£que,fi  non  ma- 
gis  ferienda  deteftandaque  verba  funt  Adami  Conz.entt ,  libr.  9. 
Polit.  c  17.  p.  666.  Omnium  difcordiarum ,  odtorum ,  bellorum 
ctvtltum ,  rebelUonis  in  Impcr,  Romano  >  caufas  effe pradtcantes  Lu- 

thcra- 


3§E  (  7.  )  ffi 

theranos  &  Calvmianos  ejuocunejue  nomtne  appellentur.  Quihu? 
paria  habet  Erbermannus  Jefmta  m  Irenic.Cathol.  cap.  u.p.178. 
Sciltcet ,  verba  funtnoftri  Dannhaueri  in  Praefar.  Hodomor.  Pap. 
Conflat  multis fidem  Lutheranamfic  deficriptamac  dep:c/am  ejfe,ut 
Ecclefiam  Lutheranam  Synagogam  Diaboli  ejfe  putent  Perinde 
uti  veteribus  Chriftianis  terraemotuum ,  fterilitafs ,  matorumque 
limilium  caufae  imputabantur  ,  talesque  paflim  de  iis  fermones 
habebantur ,  quafi  ob  fiiperftitionem  &  feciam  tertium  genus  ho- 
minum,  &inter  Graecos  Barbarosque  neutri  eflent ,  quo  de  egre- 
gius  planeque  incomparabilislocus  apu<\Tertu//ianum in  Apolog. 
eft  ,  cap.  40.  fol.  69.  edit.  Franeker.  lllis  nomen  fizclwnis  accom- 
modandum efl ,  ejui  in  odium  bonorum  &proborum  confpirant.ejut 
adverfits  fianguinem  tnnocentium  conclamant  ,pr<etexentes  fiane  ad 
odij  defienfionem  illam  quoque  vanitatem ,  quod  exifliment  omnis 
publiCA  cladis ,  omnis  popu/aris  incommodi  chriflianos  ejfe  caujam, 
Ji  Tyberis  aficendtt  in  mcenia  >  fi  Niltts  non  aficendit  in  arva ,  fi  Cat- 
lumfletit,fi  Terra  movit,fifiames,filues,flatim  chrtfltanos  ad  Leo- 
nem.  Et  quoniam  thefes  quaedam  de fententia  Patronorum,quo- 
rum&nutus  legisloco  apud  meveniunt,  confcnbendae  erant  & 
ad  difputandum  proponendae,  conftitui  de  autloritate  magiflra- 
tta  coeUtus  dertvanda ,  difputando  oftendere,  quam  proculab  o- 
mni  ejus  contemtu  Ecclefia:  noftrae  Evangelicae  Doctores  abfinr, 
quamque  vix  ex  aliis  fint ,  qui  tantum  Principibus  honoi :cm  ex  ver- 
bidivini  praefcripto  tribuant ,  certus,  quot  etiam  fcopulis  atque 
dtfficultatibus  malorum  hominum  perverfitatedodtiinahaecfub- 
jectafit,  tot  ac  pluribus ,  recte  &  ad  DEI  mentem  fi  propo- 
natur ,  gaudere  eam  utilitatibus  ad  Ecclefiam  pariter  ac  Rempub- 
licamredundantibus.  Eruntforte,  uti  nunquamquialios  car- 
punt  defunt ,  quibus  &  fcripturx  genus  leve  admodum  ,  neque 
lummorum  Virorum  afpe&u  dignum ,  &c  conatus  hi  mei  juve- 
niles ,  neque  ex  ingenio ,  neque  ex  mduftria  laudandi  videbuntur , 
quorum  ut  cenfuram  azquam  efle  opto ,  ita  hominem  me  efle,  hu- 
manisque  infirmitatibus  nequaquam  exemtum,  diftiteri  ne<f  volo 
ncq;  poflum  jure.  MeopoftDEumrem  remigio,ut  ille  ait,gefli, 
cumque  iis  quos  caufe  noftrae  bonitas  inimicos  experitur  agens, 
finceritati  ftudui  atque  modeftiae,  quae  &  aetatem ,  in  qua  fum,  ma- 
xime  decet ,  vixque  ulli  mortalium ,  qui  animum  afFectibus  non 

habet 


habetimpeditum,di(pIicerepoteft  vel  certi  debet  :  Omili,  fate- 
or  nihil ,  quod  &  ingenii  &  librorum  curta  fupellex  fuppeditare 
potuit,  repeto  autem  in  relicjuis  illud  veteris  Poeta:  Graeci. 

'AAA   «'  ytx-f  ffui  l^v  *'J7rvaf  ^[xivcn  cLnv 

'Av&fa7nsf. 

At  non  fas  homincs  vigilantes  perpetub  ejfe. 
Caout  vero  fummaqueerit :  ZJnde  Magiflratus  Juperiorescjue cjui- 
vis  potefiatis  atcjue  aufloritatis  fudt,  origmem  deducere  atcjue  den- 
vare  debeant  ?  Quod  tnbusincludetur  fedhonibus:  Pnmaquid 
noltratis  Ecclefiae  Doctores  facrisliteris  conformeeileexiftimenf, 
exponet :  In  fecunda  quod  lilis  contrarium  refutabitur,  &c  tandem 
quid  hujusdo&rinae  intuituPrincipes,fubjecT:osq;  iisdeceat,inter- 
tia  oftendetur.  In  prioribus  dusbusfcientiam  ac  ,$h&>/>/<*v5inpoftre- 
ma  Tf^f  ac  prudentiam  ,  quantum  per  virium  imbecillitatem 
licebit,  conabor  acquirere.  In  omnibus  vero  celebreillud  Ser- 
vatoris  noftri  oraculum  oblervare  ftudebo  ,  quoDEO  c/uaDEI 
funt,  &  C<zfari  qu&  Cafaris  funt  reddenda  monuitt  Matth.  XXII,. 
21.  ut  DEO,  (qua;  Celeberrimi  Bcec/eri,  de  Aufpicio  regio,  c.2. 
§.  7.  brevis  commentatio  longeque  praeftantior  eft  nequiffimi 
Miltoni  depravatione,  in  Defenf  pro  Populo  Anglic,  cap.  3.  pag, 
74. )  Cajarem  conjungeret  pariter  ac  Jubjungeret ,  ne quc  tamen 
Jubjungendo  mtnus  quam  conjungendc  eminentia  cjuandam  com- 
munionem  denotaret.  Faxit  DeorumDEUS,  &Regum  fum- 
mus  Rex,ne  vel  timori  ejus>vel  Principum  etiam  honori  quicquam 
detrahentes,noftrique  quod  officii  eft  peragere  femper  foliciti,  fe- 
Iiciterha:cperriciamus,  gaudiaque  aliquando  aeterna  cum  cujus- 
\is  nunquam  terminanda  ialute,  Reges  atque  Sacerdotes  coram 
DEO  conftituendi  experiamur. 

SECTIO    PRIMA. 

QUandoquidem  jam  in  prafatione  paulo  forte  verbofior  fue- 
rim,  idq,  ob  morem  jam  receptum ,  utnulla  pr&fatio  bona  cen- 
Jeaturi  qu*  longiuscula  nonjitjiii  prolixitatem  prafationis  fuae  ad 
primum  Tomum  Petn  de  Marca  ,  de  Concordia  Imperii  atque 
Sacerdotii  in  praefationis  ad  Tomum  II.  fine  Baluzjus  excuiat, 

circa 


•circa  vocis  Magiftratus  etymologiam  ceu  Grammatici  vocant,at- 
que  originem  oftendendam  haud  multiim  occupabor  ,  quam- 
xis,  nequidexiftimandum  putem,  diflimulem,  prx  reliquis  eo- 
rum  (efe  mihi  probet  opinio ,  qui  vocis  Magiftratus  natales  in  fu- 
pino  verbi  Magiftrare  ,  quod  Fefto  interprete  regere,  temperare 
lignificdt,  &  hujus  in  voce  Magtftrt  quserunt ,  quam  olim  apud 
Romanos  ,  Dictntori  fupremaque  poteftate  gaudenti  tributam 
fuifle,Romana;  Hiftoria:  fcriprores  paflim  teftantur.     Altius  ve- 
Vndeforte  noftri  Burgi-Magtftrt ,  Q3uri!<rimtffrr/  <&tatmtifttV/  Bfflmciffct 
2C.  cjuos  vulgo  Conjitles  ac  Pnttores  imttatione  Latinitatis  prifitt  &  emendatt, 
vocant ,  onginem  traxtjfe  fuam  dicendifunt ,  quam  vero  cave  ante  Ottonit  Af> 
tempora  ponoA^ficjUidem  ejtts  pnmitm  auff?icio,poft  decejfum  Franco-Qaroltnqi • 
cafitrpis  in  Republica  Germanica  Burgimagiftri  tnftuutt  fint ,  fecjuentibtts  poft 
tum  Franco-Salicis  atque  Suevis.  Confer  doftifiimi  Lehmanni  Chtontcon  Spi- 
renfe  hb.2.cap  22.  &  l,+.  cji.  &exeo  Clartjfimum  Dn  .Schurzfleifchium  in 
Hiftoria  veteris  Regni  Burgund.  c.  1.  §.  +.  lit.D. 
16  fi  rem  inquiras  ,  haud  multum  intererit  ,  Magiftri  dictionem 
an  ab  adverbio  magis  deducas  ,  quod  magis  casteris  Magifter pok 
fit  y  vel  quod  magis  quam  cacteri  diligcntiam  atque  folicitudinem 
rebus  quibusprazeft  ,debeat,  quo  Fabro-Buchnerianum  Lexicon 
lnclinat ,  an  vero  a  Graecorum  fuperlativo  (iky^Qr  >  ut  Voffitts 
vult  inEtymol.Ling.Latin.pag.303.b4  five,quod  alii  malunt,a 
Perfarum  Magx*  quos  Regibusa  confiliis  fuifle  ,  iisque  tanquam 
rerum  interpretes  femper  adftitifle,&  quorum  fine  confiho  nilRe- 
gibus deccmcielicwdh^x  Strabone,  Dione  Prufito  itemq;  Cicerottc 
obfei  vavit  Celeberrimus  Sto/bergttts,  (quem  "W"ittenbergse  cu  vi- 
verem,Doc"corem  ibidem  meumfuiflejureglorior)  in  brevi  fuade 
Ma«is  Comentatione  $.8.  Id  quod  &c  de  prilcis  Germanoru  Sacer- 
doubus  Tacttu*  narrat,  de  Mortbus  German.  p.m.  438.  edit.  Plant. 
§.    l.     Utimur  autem  vocabulo  Magiftratus,  neque  notio- 
ne  abfirafitva ,  pro  ipfiquaimperantespollentpoteftateatqueau- 
ctoritate ,  uti  Latinorum  formulae  habent ,  gertre  Magifiratttm, 
tbtinere  Ma^ifiratum ,  abdtcarefi  Magiftrattt  &c.  neque  nimis 
fbcctali  atcjue  arfiton ,  qua  illi  tantiim  Magiftratus  dicuntur ,  qui 
inlltbe  vel  Republicaaliqua  praecipiendifacultategaudent ,  qui~ 
que  Regum  atque  Principum  dominio,  vel  fubjacent ,  vel  poftpo- 
nuntur»  vocarique  cum  adjectionc  municipales  ,  vel  oppidani  (o- 

B  lent» 


&(io.)& 


Jent,  ficut  Sc  Romaeerant,  vel  majores,  vel  minoresMagiftratus  : 

MajoreSy  Confules,  Pratores,  Cenfores,  8cc.  Minores  ,  y£diles  , 

Quaeftores ,  de  quibus  vid.  Andr^  Dominici  Flocci  eximium  libel- 

lum  deRomanorum  Magiflratibus ,  quem  nefcio  cur  quidam  an- 

tiquo  fcriptori  Lucio  Fenefle//a,V\imOy  Agellio ,  aliisque  faepe  lau- 

dato adfcripferint,  quo  de  Martin.HanciziM, deScnpt. Rer.Ro- 

man.  p,  1 96.  fed/axiori  &  concreta,  pro  quibusvis  fuperionbus , 

qui  aliisregendis  ac  defendendis  praefunt ,  five  Reges  fint  ac  Prin- 

cipes ,  five  horum  vice  in  Regnaaut  civitate  aliqua  hmgantur,   Et 

ita  Ciceronem  prtmo  de  Officiis  voce  Magiftratus  ufum  Iegimus, 

quando  fcribit :  Eilproprium  munus  Magislratus  intelligere  ,  fi 

gerere  perfinam  Civitatis,  debercque  ejus  dignitatem  &  decusfu- 

flinere  £?c.Neque  ramennimis  laxe  accipimus  vocabulum  Ma- 

giflratusy  ficuti  Plutarchus :  Virum  bonum  k  natura  Magiflratum 

dejignari  ,  iremque  Euripides:    mente  qui  prudente  pollet  eum 

Magiflratum  gerere  dixere ,  8c  Cicera  fapientem  nunquam  pri- 

vatum  efle  Naficae  exemplo  probavit ,  apud  Grotium  de  J.  Belli 

&  Pacis libt  Il.cap.  10.  %.  9.  p,  360.     Minus  enim  accurate  pro- 

bum  quemquejusaliisimperandihabere  dicipofle,  quivis  facile 

videt  *  Taceo  alia  quae  inde  derivari  pofFent  abfurdav 

Vt  mirer  Grotium  /.  c.finbere  :  Quae  tamen  in  Republica  intelKgenda  flinr, 

quatenus  ejus  Ieges  id  ferunt»     At  ubi  ea  Refiublicajn  qua  ejusmodi  /eges  vi- 

geant,  qua  &  quemvis  probum  ac  honeftum  Virum  fumma  flatim  poteflatis 

participem  faciant ,  neque  agnofcant  femper  tmperantes,  nifl  ex  omni  parte  bea- 

tos  ?  Quam  multtforent  ficquibus  P/autinum  il/ud\  fine  fufFragio  populi  aedi- 

litatem  hic  quidem  gerit,  exprobrare  liceret. 

$.  j .  Civilem  five  Politicum  dum  M.igiftratum  appeUo» 
cujus  meauctoritatis^c  poteftatisoriginem  oftenfurum  in  hacDif- 
fertatione  effe  pollicitus  fum ,  facobi  Arminii  t  Celebris  illius  apud 
Batavos  pafllm  notae  Arminianorum  fe&ae  conditoris,  vanam  fub- 
tilitatem  contemno ,  quando  in  Articulisnonnullisdiligenterper- 
pendendisjArticulodeMagiftratu  primo»Opp.p.  78&.minus  re- 
cte  Magiftratum  fummum  Po'iticum  aut  fecularem  dici  aflerit> 
quia  ha  voces  Ecc/eflaflica  &  Spirttualt  poteflatt  opponerentur  >  k 
qua  Magiflratus  fummns  excludinon  deberetr  quafi  non  nifi  ob 
hanc  rationem  Magiftratus  dici  poflet  politicus  ac  civilis  ?  Neque 
nos Magiftratui  jus,quod  vi  coelcftis fuae  origiuisin  rebusEccle» 

fiafti- 


®(ir.)& 

fip.fticis  habet,  cknegamus  »  putamus  tamen  aliam  adhuc  ,  cur 
Magiftratum  cum  adjectione  Politicum  ac  Civilem  nominemus, 
dari  poflerarionem;  vel  quod  non  nifiex  Civibus  atque  perfbnis 
Politicis  conftet ,  conftaiequc  debeat ,  vel  quod  »'  woA<f  atquc 
civitas,  ejusque  gubernatio  majorem  curarum  ejus  partem  confi- 
ciat ,  vel  denique  quod  Civium  hominumque  \»  TrQhdtia.  viven- 
tium,falus  ciux  cordiqtie  femperfummo  Magiftratui  efle  debeat. 
Philofophus  fttbjeclive  eum  ,  objettive  ,  atque  finaluer  fic  di- 
-  ci  enunciaret. 

§.  4.     Sed  video ,  qu6  magis  prolixitatem  in  limine  vita- 
re  conftitui,  eo  minus  voti  reddormei  particeps :  Igitur  ne  pluri- 
busmemetambagibusimplicem  >  neattingam  quidem  vel  breviA 
fime  alias  vocis  Magiftratus  vel  ambiguitates  ,   vcl  apud  alios 
populos  ac  gentes  ,  &  nunc  &  olim  eam  exprimendi  confuetas 
di<5Hones ,  quas  fynonyma  alias  vocamus  ,  neque  definitio  Ma- 
giftratus  ,  multiplexque  modorum  imperandi  partitio  negocii 
nunc  mihi  faceflet  quicquam  ,  quorum  omnium  plenior  pertra- 
ctatio  in  Theologorum  fyftematibus»  aliisque  de  Magiftratu  Po- 
litico  confcriptis  libellis  quaeri  poterit  ,  promifli  contra  mei  me- 
tnor  ad  quxftionem  abs  me  propofitam:  TJnde  Magifhattu  Civi- 
lii  funcltonis  atque  mmens  fui  autloritatem  ac  valorem  habeat? 
animtim  adverto ,  Doctoresq;  noftios,  tk  quos  illi,  facros  divino- 
que  afflatu  exararos  libros  fecutus,  omnem,  qua  Reges  ac  Prin- 
cipes  aliique  imperantes ,  fpeciatim  eriam  finguli  gaudent  aucto- 
ritatem  acpoteftatem  ,  a  DEO  Dominantium  Domino  ,    Re- 
gumque  Rege ,  eoque  folo  arque  oluUat  eos  habere  ,  neque  a- 
liosadhuc  DEO  iungendos,  quibus  eam  acceptam  ferre  dicen- 
di  fint ,  intrepide  pronuncio.     Qtiod  antequam  probare  aggre- 
diar ,  adnotanda  veniunt  qusdam  ,  vel  obfervatione  digna  ,  vel 
ad  propofitas  quaeftionis  enodationem  opportuna  :  Quibus  dilu- 
cide  expofitis »  contradictiones  plurimas,adverfus  fententiam  na- 
ftram  jactari  folita?,  concident  ipfas  per  fe  &  evanefcent.     Intel- 
lectum  autem  modo  aflertum  &c  de  omni ,  8c  de  tota  Magiftra- 
tus  auclontate  atque  eminentia,  tum  in  fieri,ut  Philofophi  lo- 
quuntur,  tum  in  efle ,  uti  volo ,  neque  vel  ejus dimidiam  tantum, 
vel  etiam  piaecipuam  partem  ,  fed  integram  plenamquefblius  DEI 
beneficium  efle ,  ajo ,  ita  vitiofum  accidens  a  xe  ipla  leparandum 

B     x  diftin- 


&w _ 

«liftinguendumque  efle  moneo.  Vitio  enim  eorum  ,  qui  imperio 
prafant .  faepe  cum  fumma  poteftate  conjundam  dTot&av ,  alias- 
que  corruptelas ,  fcelera,  ac  rlagitia ,  qus  quandoque  (iib  potefta- 
tis  fummas  nomine  ,  non  fine  magna  erga  fummum  Numen  in- 
juria,  venum  exponuntur ,  abfit  ut  auctore  DEO  ,  vel  efte,  vel 
committi  dicam  ;  neque  enim  is  iniquitatem  malumve  ullum 
▼ult  aut  amat ,  fed  Hagrantiflimo  femper  odio  profequitur.  Pfalm» 
V.  5,6,  7.  Cujus  obfervationis  ufiis  cum  alibi ,  tum  vel  maxime 
in  hac  de  Magiftratus  civvrivB-wia,  difquifitione  per  magnus  eft  > 
poteftatisque  fuptemae  oforibus  refurandis  egregie  infervit. 

§.  5.  Undefimul  illtfd  perfpicitur ,  nequaquam  2  nobis 
in  illis  ,  qui  in  imperiis  funt  ,  vel  vitae  morumque  probitatem  , 
vel  etiam  re&am  de  DEO  atque  myfteriis  divinis  opinionem  hic 
attendijquam  maxime  alias  utramque  femper  apud  eofdem  repe- 
riri  optemUs ,  fuftittum  Martyrem  in  Apolog.  II.  pro  Chriftianis 
fol.  ro«  imitati  >  ivxpfjLiB-a.  nst  f&oieiKHt  ^  xf^ovrat  ynTol  tw 
f}x<ri\iKrft  fvvctpiat  k,  Qaypovot,  rov  XoyHrplv  e^ovrett  ivb&moi  , 
Vertim  aeque  de  piorum  atque  impiorum ,  asque  de  Neronis  at- 
que  Conftantini  poteftate  affirmamus  ,  qua:  thefis  fupra  pofita 
defendere,  idque  jure  audet ,  conftabitque  ex  probationibus,quas 
mox  pro  ea  ex  fcriptura  afferemus  ,  hac  in  re  nnllum  a  DEO 
difcrimen  obfervari.  Qui  Marto  Imperittm  dedtt,  inquit  Augu- 
fiinus  lib.  V.  de  Civit.  DEI  cap.  1  f.  ( ipfius  enim  verba ,  quia  no- 
tabilia  funt ,  afFeram )  Ipfe  etiam  Cajo  Ctfari ,  cjtti  Augufio  ipfe 
Cf  Nerottty  qui  Vejpafiano  velpatri  vel filto.  fuavifitmts  Impera- 
toribus ,  ipfe  etiam  Domitiano  crudelijftmo  ,  &  ne  perfingulos  tre 
Tteceffe  fit ,  tjui  Conftantino  Chrtfitano,  ipfe  Aposlau  'jultano  &c, 
Hdtc  plane  DEItS  unus  &  verus  regit  &  gubernat  ut  placett  Im- 
perium  enim  &  domefticum  Patris-familias  in  familiam ,  &  civi- 
fe  Magiftratus  in  fubditos  ,  quod  uterque ,  tum  ut  juftitiam  ad- 
miniftret ,  tum  ut  fbntes  puniat ,  a  DEO  habet ,  non  ex  mero  ho- 
minum  inftituto  efTe ,  fed  ipfa  natura  duce  ccepifle  ,  &  in  ftatu 
ctiam  Adami  primo,quem  integritatis  appellamus,  locum  habi- 
turum  fuifte,(nonquidem  tale  quale  nunc  eft,virgis  videlicet  Sc 
(ecuribus  tremendum  ,  fed  quod  fubjectionem  fpontaneam  8c 
minus  moleftam  inferiorum  continuiflet  ,  quodque  confulendi 
officio  promtumfuiflet,contra  Gzouum  Dn.I>.  Ztegleruty  in  no- 

tis 


&(»3-)ffi 

tis  adejus  librum  dejure  Bcl.  &  Paas  paflim  piobat  ,  maxime 

pag.  1 46,42.8,  &  456.  Jus  autem  naturae  ita  omnibus  hominibus 

commune  eft,ut  religionisdifcrimennon  admittat,ceu  re&e  Gro- 

ttus  in  citato  libro  de  Jure  B.  &  Pac  libr.  z.  cap.  15.  %.  8.  pag.  194. 

ArfT»  e/uando  quis  DEVM  plane  negat ,  re/igtonts  non  tam  factt  dijcrtme», 

quam  omnem  plane  tolltt,  quod  ad  Dn.Ziegleri  exceptionem  tn  notis  ad  cidiny» 

loium  Grtfij  p.  382.  objervandnm. 

Pietas  atque  Religio  Reipublicas  accidens  ,  forma  dccidentalis , 

ut  B.Hu/jemannus  loquitur  Extenf.  Breviar.  c.  z o.  §.  1. p.  m.  i$j, 

eft ,  ejusque  fubftantiam  non  tollit  ,  ficut  &  Ecclefix  Miniftro    " 

itemque  Patrifamilias  accidit ,  probum  efleatque  m  verae  religio- 

nis  capitibus  rite  inftru&um  :  Neque  enim  deiinit  efle  Parens,  aut 

Ecclefiafticum  minifterium  efle  D  E I  ordinatio  ,  licet  urerque 

pius  Chriftoque  Servatori  fuo  fidus  efle  definat.  Eodem  plane  mo- 

do  ex  imperantium  viriis,  fceleribus  atque  falfis  dogmatis  ipf  a ,  qua 

f>ollent,au(Storitas  atque  poteftas  detrimentum  accipitplane  nul- 
um.  Facitq;  huc,quodin^#£#/?<t#4noftra  Confejfione  Art.XVI, 
dicitur ,  &  in  ejus  Apologia  de  Ordine  Politico  p.  m.  11  f .  con- 
firmatur  :  Evangelium  non  diffipat  Politiam  aut  Occonomtam , 
(non  aboIetfidesChriftiana  ,  quae  DEUS  tanquam  auclor  & 
reparator  naturae  ad  confervandum  ordinem  in  fbcietate  humana 
inftituit, )  fed  maxtme  poflulat  confervare  ,  tancjuam  ordtnatto- 
nes  DEI.  Omnts  Magiflratus ,  inquit  magnus  nofter  Schmidius  > 
in  Colleg.  Bibl.  Prior.  pag.  $68.  feu  officia  infe  bona  a  DEO  tranf- 
feruntur  >  inperfonasnon  tantitm  bonas  ,Jed  &  malas ,  non  tantitm 
in  bene  adminijirantes ,  fed  etiam  injufle  £«?  tyrannice.  TJbi  vero 
DETJS  mhii  facit  nifi  bonum  ,  nec  datnifi  bonum  :  quicejuid  ati- 
tem  mah  concurrit^tb  homimbus  advenit,unde^tbicunc^  verus  Ma- 
giflratus  efi  >five  in  perfona  botta,five  m  mala  }five  tn  legtttma  ,fi- 
ve  tllegitima  ,  ibi  dtcipoteji ,  quod  Magifiratus  etiam  tn  concreto 
fumtus  a  DEOfit  :  idcjue  propter  Magifliatum  c/uem  gerit  ve- 
rum ,  eo  quod  nthilveri  fi?  bont  ntfi  a  DEO.  Quo  ipfo  quidem 
tyrannorum  caufam  non  ago,  neque  eorum  tyrannidis  excufatio- 
nes  adornare  inter  obfequii  artes  numero  ,  cavendum  tamen  efle 
religiose  exiftimo  ,  ne  impcrantium  labes  ac  vitia  cum  ipfa  mu- 
neriseorum  fanccitate  confundantur ,  autlegitima  imperandi  po- 
teftas  ,  vel  minimum  inde  patiatur  ,  quippe  quara  DEUS  et- 

B    3  Lutht- 


«(i4.)« 


Luthewm  inhocnoftrum  fequor,  qu:  ita  Tom.  IV.  Altenb.  pag.  595.  hac  de 

ie  dillcnr.  '&  fa<wn  cf  licbe  /  roic  fan  O&riefeif  fcon  ©£>^t  f<tjn  /  fo  ro<J> 
i?Ut mit untccbfer ©cwalf  sufjemfcfom  fommen  fino  /  a!*3ultu*/unb  Mc 
©clmfff  nenncfSftimroo  ctncn  Sdtjcr  /  barumb  /  bafjer  fef)r  «uariffen  baf/ 
Gen.  10.  2tnf»orf/  oa©f.$aulu*Rom.i3.fcbretbf/  oaf?  £>&ri<3feif  frn 
*on  ©£)TS  /  fcff  man  wrfTcfjm  /  nicbf  baft  O&riafttf  alfo  ein  ^Oerhdna,. 
itiifj  xhm  ©033  fty/  mteC^or^eret)/  ober  etnan^erl(i(Teri)on  ©033  wr* 
\}a\wt  werben  /  fonbcrn  oa*  fctt  man  wrftetKn  /  oafj  Obrt<tfeif  etn  fcnbcr* 
ItcbcOronun<3  trnt  ©efcbopffc  ©Ofttf  fen  roie  bic  eonnc  t>on  ©033  <3<* 
fcbaffm  ifc  /  ober  »t«  ocr  ^fjcfTano  *>on  ©03$  cingefe^f  iff.  Uuo  n>ie  ein 
Q35fcr/  oer  etn  SBetb  nimpt  /  ntcfcf  autcr  $?er;nun<j  ber  £t)e  mtfjbraucbf  /  <\U 
fo  mifjbraucbf  aucb  cin  3t?rann  ©Of tctf  Orbnuna,  /  ate  juliu*  ooer  Sflcro. 
SDcnnocb  tff  M  Oronuna,  /  barourcb  Dlecbf  uno  grtcbc  er(jaffenft?'ro/et'n 
gofttt*  ©efcbopffe/  ob  fcfoon  bic  ^Xrfon/  foccrOronungmtfjbraucfof  /  un* 
rccfenfjuf.  ;■"". 

iam  injuftifllmis  invaforibus  populos  male  occnpatos  regendi 
concedit ,  hosque  fiibdi  eis  &  in  regimine  fubjici  prarcipit ,  fi- 
cut  factum  videmustemporeRegisBabylonis,  cui  fubjeclos  Ifra- 
elitas  efle  debere  divinusPtophetamonet ,  Jerem.  XXV  il,  8.12. 
cap.  XXIX  ,  5.6.  feqq.  Neque  etiam  illud  nego,natura:  ducStui 
convenientius  omnino  efle  ,  ut  qui  dignior  femper  imperet ,  uti 
P/utarchus  i\.\  Philopoemene ,  inquit,  t«(  \xvtk  nroxiTxt  xvx\x- 

@COV    tTi    VO(M0V*    KTt    y&folovl&V    Tlpiy.ilVXvla.ft  d^K    &>t  £lX  TrtLVToi 

xfypvri  Ta  Kfeirlovt  kxtx  <pv<riv  kisoyXvtf  ,  ficut  8c  Grotius  de  J. 

B.!&  P.  lib.z.c  17.  §.5.  ex  Cajetano,Soto,atqiie  Lefiio  di(putat, 

eum  cui  Magifiratus  (  intellige  inferioris  )   col/atio  mandata  efi , 

Retpubltca  teneri  ad  eligendum  eum,  qui  dignus  fit  \  8c  Feldenus 

contra  Theod,  Grasvvinckelium  innor.ad  H.  Grot.  lib.2.cap.n. 

n  13.  oftendereconatur,  populis  Chrtfiianis natura/iter  tanquam 

meliortbus  competere  imperium  totius  orbis  :  Natura  tamen  ipfa 

habilem  Sc  idoneum  aliquem  reddendo  ,  imperium  fimul  non 

confert,  quia  fiepe  fit ,  ut  ille  fubje6tusfit,quiaptiordigniorque 

eft  a6tu  imperante. 

Afirum,Patribus  in  Conci/io  Tridentino  httc  adeo  dijp/tcuijfe,  cjuando  commu- 

ni  decreto  digniorem  femper  ad  F.pifcopatum  eligendum  effe  determinare  rectt- 

sarunt ,  fciltcet  quod  fufficeret  fi  dtqnus  fit ,  vtd.  Petrus  Suavis,  Htfior.  Concit. 

Tndent.kbr.8,pag.  811.812.    Qmbus  modernus  Ponttfex   in  nupera  fua 

tXCOJH' 


48Kif-)<E 

excommumcatione  Dogmatum  Morahjlarum  e  Societate  fejit  ajfenfum  jttnm 
prabuit  §.47. 

§.  6,  Notandum  prxtcrea  ad  quaeftionis  producfae  rectio- 
rcm  intelligentiam  ,  fermonem  nobis  non  efle  de  hac  vel  illa  re- 
giminis  forma,  Monarchia,  Ariftocraria  ,  Democratia&c.  quum 
certumfit,  DEUM  neque  natura:  neque  pofitivo  jureullamfpe- 
cialem  regiminis  formam  immediate  inftituifTe,  fed  naturae  homi- 
num  reliquifle  ,  eam  regimmis  fibi  eligere  fbrmam  ,  quam  fibi 
conducere  cumprimis  judicaret  •,  fed  quando  auctoritatem  po- 
teftatemqj  Magiftratils  oifxio-afi  DEOefle  dicimus,civilcm  pote- 
ftatem  ab  omnibus  fpecialibus  modis,quibus  illa  exercetur,in  ge- 
nere  praefcindimus  ac  abftrahimus.  Unde  cum  ex  Democratica 
gubernatione  Monarchica  fit>  &  contra,  aur  alio  aliquo  modo  re- 
giminis  forma  mutatur,tuncno  transfertur  poreftas  jure  humano, 
fed  fit  abdicatio  poteftatis ,  &  novae  regiminis  formae  eledtio  , 
DEO  femper  immediate  novo  Rectori ,  ( five  nunc  is  populus 
ipfe  fitindemocraiia,  five  optimates  a  Populo  huic  fini  dengna- 
ti  ac  electi ,  ut  in  Ariftocratia  ,  five  Rex ,  Pi  incepsve ,  ut  in  Mo- 
narchia, )  imperandipoteftatemlargienre,  quafe  vel  fponteprio- 
resabdicaveranr,  vel  jufte  eos  DEUS  privaverat  ac  fpoliaverat. 
Fa&anamque  mutatione  perfbnarum  regentium,  DEUS  etiam 
ftatfm  fiiam  poteflatem  ad  fe  retrahendo ,  prioribus  aufert  8c  in 
pofteriores  transfert ,  nil  fic  penes  populum  ,  nifi  futura  rurfum 
muratione  ,  remanente  conientu  atque  fubjectione.  Breviter,in 
fpeciebus  illis  poteftas  civilis  quantum  ad  finem  ejus  a  DEO  in- 
ftitutum  ,  ut  tranquillam  &  quietam  vitam  agamus  in  omnipie- 
tate  ac  cajiitate ,  /.  Tim.  II,  1  fufficit  ,  neque  ipfa.  variat,  utut 
modus  ejus  variet  atquefubjecta:  Semper  maner  70  xf«tT©->  mu- 
ratis  licet  perlbnis,  ut  vel  unus  illud  habeat ,  fitque  Movxfyja,  vel 
optimates  ,  fitque  *Af<s-<JKf#-r«<e,vel  deniquequidamex&apo- 
pulo  electi ,  efficiaturque  fny.oxtxrHa.  Vide  plura  apud  Marcum 
Antonium  de  Domims  de  Republ.  Eccl.lib.  Vf.cap.  1.  num.  20. 
feqq.  pag.n1.ji7.  &  in  oftenfione  Errorum  Franc.  Suarez.  cap. 
j,  n.6.  &«;.p. 910,911. 

§.  7.  Huic  confinis  eft  obfervatio  illa ,  quaenon  tantiira 
ipfam  Magiftratuum  poteftatem  ,  fed  &  poteftans  cum  hoc  vel 
illo  individuo  ac fubje&o , flve  Princeps five Optimatesfinr,com- 

pofi- 


»(«*■)# __ 

pofitionem  ac  conjun&ionem ,  i^a-at  atque  immcdiate  a  DEO 
efle  monet ,  ita  ,  ut  qui  in  particulari  poteftatein  illam  imperan- 
di  habet  & exercet ,  proxime  atque  *^wa  DEO  eam  habeat, 
neque  loco  populi  eligentis ,  fed  ipfius  DEI  eandem  exerceat.  A 
qua  vero  compofitione  fuprenve  poteftatis ,  accurate  difcemenda 
eft  defignatio,  feu  applicatio  poteftatis  ad  hanc  vel  illam  pcrfonam, 
quam  ele&ionem  alias  atque  ordinationem  dicimus  ,  &  ab  ho- 
minibusefle  nequaquam  inficias  imus ;  Novi  fcilicet  Teftamenri 
tempora  C\  refpicias  ;  Nam  in  Vet.  Teft.  &  ipfos  faepe,  qui  Magi- 
ftratum  geflerunt  homines ,  cLpia-M  atque  extraordinarie  a  DEO 
vocatos  ,  &  ut  imperarent  electos  fuifle  ,  Mofis  Exod.  III ,  10. 
fofu&  cap.  I,i.  fudicum  m  eorum  hiftoria  paflim ,  Saulis ,  i.  3am. 
IX,  i7»  Davidis  i.  Sam.XVI,  u.  aliorumquc  exempla com- 
probant.  Quamvis  Bellarmino  atquc  Suarezjo ,  llli  in  Apolog. 
contra  Regem  Anglix ,  huic  in  Derenf  Fid.  Cath.  cap.  3.  n.i.  nec 
hos  immediate  poteftatem  a  DEO  habuiflefuamvideatur,  con- 
trarium  re&e  nobifcum  Tannero  ftatuente  ,  Tom.  II.  Theol. 
Schol.  Difput.  V,  n.  75.  cum  quo  rem  hanc  illi  prius  tranfigant. 
Habet  fcilicet  populus  ,  prout  regnorum  imperiorumque  leges 
permittunt ,  poteftatem  defignandi  ac  ehgendi  Re&orem ,  (  Civq 
unus  illefit  fiveplures,)  qui  poteftatem  a  DEO  immediate  in^ 
ftitutam  ufurpet  ,  non  vero  in  conferendae  poteftatis  actum  ipie 
immediate  influit  ,  fed  fubje&um  faltem  e  reliquo  numero  de- 
fignat,  cui  DEUS  poteftatcm  a  fe inftitutam applicat »  defignan- 
do  vero  populus  etiam  applicat ,  fed  non  tam  perfonae  potefta- 
tem  ccelitus  derivandam  ,  quam  hanc  ante  jam  a  DEO  inftitu- 
tam  perfona:  a  fe  ele&ae :  Pono ,  populum  aliquem  in  unum  coi- 
re,  Regemque  fibi  (  aquo  jus  fucceflbribus  inRegnum  perpe- 
tu6  derivandumsfit, )  eligere  ,  perfonam  certe  elecfcione  fiia  in 
medium  tantum  producere  ,  Deoq;  proponere  dicendus  eft  po- 
pulus  ,  qui  Regem  Principemque  illum ,  ftirpemquefemperpro- 
ximam,  majeftatis  atque  eminentiae  fiiae  divinae  radiis  reverendum 
acauguftum,atque  reapfe  Regem  poft  reddit,.  ficque  non  mulri- 
tudinem ,  five  populum  Regiam  au&oritatem  huic  perfonae,  fed 
perfonam  au&oritati  directc  a  D  E  O  in  perfonam  defignatam 
cmananti  applicare  verum  fit.  Populus  non  eft  nifi  Minifter  8c 
cxecutor  divinae  voluntatis  ,  quando  huic  Regimen  committere 

alicuut 


^ *(!%)» 

alicui  placer.  Uritur  qnidem  DEUS  ejus  opera,  utucnon  (em- 
per,  in  eligendis  &c  deiignandis  certis  peribnis,  nemine  ver6  utitur 
ad  communicandam  aclualem  regendi  poceftatem ,  quam  ipfe 
fblus  communicac  perfona?,humanis  modis  ac  mediis  huic  fini 
depurataj.  HicvelillequodRexfit,necalius,  imperiumquegu- 
bernandi  quod  habeac  Cajus  ,  &  Sempronius  iubjectus  ei  iic  , 
dy.ljeo?  quidem,ficutquondam  in  Judxorum  Republica,aDEO 
non  venit ,  ied  vel  electionis  ,  vel  fucceflionis ,  vel  occupacionis, 
vel  alio  ciculo  aliquo  ab  iis,  quibus  prareft,habec  ,  quo  de  incer 
Politicos  maltx  lites ,  quas  vero  a  noftra  rractacione  aliense  >  (  vi- 
deri  tamen ex abundanci  poceft  Doctor  Crrhardus  in  LL.  Theol» 
Tom.  VI.  pag.  m.  z6$.  feqq. )  ipfam  camen  Regiam  Majeftacem 
gubernandique  imperium  ita  Magiftratus  habec  ,  uc  {blo  DEO 
minor  fit ,  eique  foli  &c  ayia-at  fubje<5tus.  Perinde  uti  jus  pote- 
ftasque ,  quam  Minifterio  Ecclefiaftico  competere in  Veibo  DEI 
docemur ,  Ecclefiam  docendi  &  adminiftrandi  facramenca  ,  ma- 
nus  item  imponendi  clavibusque  ucendi,  duUar  eft  a  Chrifto, 
cujus  Ecclefiafta;  arque  Sacerdoces  Legaci  func,  Paftonbus  camen 
atque  verbidivini  Miniftris,  Propheras&  Apoftolos  (hocquo- 
que  refpectu  oLuia-a;  vocacos , )  fi  excipias  ,  pec  hominum  con- 
lenfum  applicacur,  Egregie  haec  Petri  de  Marca ,  Archiepifcopi 
quondam  Parifini,  verba  illuftranc ,  quas  in  excellenciilimo  ejus 
Opere  de Concordia Sacerdorii &  ImpenijTom.  I.  lb  II.  cap,2. 
§.t.  pacr.  fjj*. edic.  Parif  1 66$.  repenuncur  ;  Sane  duintandum  non 
e s~l  ,  ctuin  Regum  perfena  velfuffragijs  popularum  fpecialiter  eliga- 
tur ,  vel  generaliter  translato  regnandi  jure  h<treditario  in  ahquam 
generofam  ftirpem  natalmm  forte  m  Regium  culmen  affurgat  ;  fed 
pneterquam  ,  quod  Q?  motum  animis  eligentmm  DEZJS  insfi- 
rat ,  cjuo  in  illa  fuffragiorum  fotttticne  unum  alten  pr<tferant\certii 
&  conftantiffimttm  effe  debet apud  pios  &  devotos  Regum  Cultor&y 
unicuicfue  Regum  poteslatem  Regiam  immediate  a  divmo  Numi- 
ne  conferri.  Cui  conibna  ex  aile  /unc,  qua:  Gallus  quidam  in  vo- 
luminell.  det  Eftais  de Morale  ,  Traite'6  dela  Grandeur icribir , 
qua?  ejufdem  verbis  proferre  lubec :  Cefi  par  cette  docTrine ,  (  du 
Sc.  Paul  dans  fon  Epiftre  aux  Romains  ch  ip.  XIII.)  cjuiI  esi  fa- 
cile  de  comprendre  5  qu' encore cjue  la  Royaute\&  les  autres  fbrmet 
de  gQHverncmentfjiennent  ortginarrement  duchoix  &  du  conjew- 

C  tement 


*(i80« 


tement  da  peup/es ,  neanmotns  fauthorite des  Roisnevientpoint  dtt 
peuple ,  mais  de  DIEV  fevtl.  Car  DIE1J  a  bten  donnv  aupcup- 
/e  /e  pouvotr,deje  chotjir  un  gouvernement  \  mais  comme  /e  choix 
de  ceux ,  qut  e/tfent  CEvefque  riefi  pas  ce  >  qut  le  fait  Evefque,& 
qut/faut ,  que  / 'authontt fPaflorale  de  jEfus  Chrifl  luy  foit  com- 
muntquee  par  fon  ordtnatton  \  aujfi  ce  riefl  potnt  ie  feul  confente- 
ment  des  peuples  ,  qui  fait  les  Rois  \  cesl  la  communtcatton  ,  quc 
DIEV  leur  faitde  fa  Rojaute,  £2  de  fa  putjfance  ,  qui  /es  etablit 
Rois  iegitimes  ,  &  qui  leur  donne  un  droit  veritable  fur  leurs  fu- 
jets.  Et  ceH  pourquoy  £ Apoflre  riapyelle  point  les  Prtnc&s  Mtni- 
fires  du Peuple ,  mats  i/  lesappelle  Mmtflres de Dteuypar  ce qui/s 
ne  tfennent  ieur putjfance,  que  de  DIEV  feul.  Vide  i bidem  plura, 
in  quibus  vel  tranicribendis  huc  ,  vel  m  Latinum  transferendis 
chartae  atque  tempori  parco» 

§.  8.  Applicatio  autem  illa  Poteftatis  fupremse  Iegitimo 
modoiefe  habeat,necne,nil  refert,  quoniam  Principum  eledtio- 
nes,&  in  imperia  ingrelTus  incertiflimi  funt,  fiuntque  modis  per- 
quim  variis,  malis  &:  bonis,  juftis  &  injuftis,licitis&:  minus,  fi- 
cut  natura  corrupta  vix  perfecti  quid  dari  permittit .  Vttta  erunt 
donec  homines  ,  inc\\\ii  Tacitus ,  nihi/queefl,  de  Grotij  fententia  in 
librodejureB.&Pacis  lib.  i.  cap.  3.$.  XVII  num.2.pag.m.77. 
in  Civiltbus,  quod  omni  ex  parte  incommodis  careat ;  DEUS  ve- 
ro  naturam  miraculis  &  mediis  prater  ejus  ordinem  confuetum 
gubernarinon  vult,  provifum  itaqueciTe  voluit,  ut  modiimpe- 
ria  obtinendi  fepe  varient ,  ipfe  tamenobtinenti  d[Asus  daret  re- 
giminispoteftatem.  Neque  noftsum  eft,  quibus  oblequii  gloria 
relicta,  cognofcere  ac definire ,  jure ne  an  fecus  Piincipes magiftra- 
tumgerant,  quia  quod  apud  X^/?//*;w»?  in  vitaM.  Anton  Iib.4. 
M.  Antoninus  Philolophus  dicit  :  De  fummo  Prtncipatu folus 
DEVS  potefl  judicare  ;  Uti  nec  minoris  temeritatis  eft  ,  a&a 
judicataque  a  Principibus  fub  cenfuram  vocare  ,  indeque  con- 
tra  eorum  quam  a  DEO  habenr  poteftatem  decernere,  quando- 
quidem  redte  agere  vel  perperam,haudidoneapoteftatismen!ura 
m  *  nedum  ejus  dividendae  aut  transferendae  moduslicitus  ac  con- 
ceflus,  maxime  in  Reipublica:  adminiftratione,  ubi  contrario  (a> 
pe  modoevenit ,  ut  quae  optime  con{iilta,pro  peffimis  accipian- 
tur ,  Sc  vicifiim  imperitis  prava  pro  lalubribus  illudant.    Praecla- 

re 


35Kis>»)#E _^ 

re  hic,  utmtota  hac  mar^ria,  (quo  nomine  etiam  commendatus 
a  Boxlero  eft  de  Aufpicio  Regio  c.z.§.  XIII. pag.  10.)  H,Grotius 
lib  i. de  J.  B.  &  Pacis  cap.  III.  num.  9.  p.  6j.  mqiiit  .•  Bonitasaut 
malitta  ac!usyprafertim  tn  civiltbus ,  quafape  objcuram  habent  di- 
fieptattonem  ,  apta  non  fitnt  ad  partes  difringuendas  :  JJndefiiTm- 
mam  confujionem  fequt  neceffe  es~l  ,  cognittonem  de  re  eadem  pro 
jure  poteflatis  ,  obtentu  aEius  boni  malive  func  adfe  Reoy  trabentey 
indepopulo ,  qua/em  rerum  perturbationem  introdmere^nuilt  auod 
fciam  populo  in  mentem  venit.  Adde  B. Dann A*/w  Theol.Con- 
fcient.  Tom.  I  part.  II.  pag.  8<>i 

§.  9.  Illudetiam  ad  quajftionis  noftrx  illuftrationem  egregi£ 
facir,quod  aliud  fitde  requaerere,aliud  veio  demodo  habendi,<p<^ 
non  in  corporahbus  tantum  yfed  &  in  ihcorporaUbus procedere,  Gro- 
tius  aitcitato  faepius  de  J.B.&  P4  libro  p.68.  Sic  omnem  Magiftra- 
nini)  five  Princeps  fit,five eo  inferior  Magiftratus  in  Urbibus,  No- 
bilesinpagis,&c.  aufroritatemmajeftatemquefuamimmediate  a 
DEO  haberedicimusjfimulqueinferiorum  Magiftratuum  &  crea- 
tionem,&  )urifdidtionem ,  majeftatis  intuitu  paffivam  efte ac  de- 
pendentem,  cum  facobo  Lampadio  de  Republ.  Rom.  Germ.  part. 
1.  n.14,  &  qui  eum  lequitur  Cafpare  Zieglero  notis  ad  Grotiump. 
I70.feqq  amrmamus.  Priori  refpe&u  immediata  poteftatis  deriva- 
tio  aDEO  omnibus  Ctafiy^si  communis  eft,  hoc  vero  dilcrimen 
aliquod  intercedit ,  non  quidem  poteftatis  ratione ,  quam  omnes 
j6//5<T4)«-habent,  fed  peribnarum  poteftatem  habentium  ,  quarum 
qu-edam  nimirii  fuperioresMigiftratusindependenter  eam  habent, 
aliac  vero  videlicet  inferiores  dependenter,atq,  a  fiiperioribus  coti- 
municative.  !d  quod  Grotius  divina  aucftorkate  probat,  fic  fcribens 
lib.i.  de  J.  B.  <k  Pacis  c.  ^..§.6.p.c}6.y^poflo/orum  Princeps  (qua  ra- 
tione  Perrus  fic  apud  Latinos  Patres  vocetur ,  apud  Cafaubonum 
vide  in  Exerc.adverf  Baronium  Exerc.  XV.p.m.  353.  &  Marc. 
dntoniumde Dominis  de  Republ.  Eccl. lib  1. cap.  V.  pag.n.  ubi 
Paulo  etiam  tituhim  hunctriburum  inanriqua  Ecclefia  fuifte  ob- 
fervar  )  1.  Epift  11 ,  13.  Subjetlos  nos  effe vult  ahter  Regi  ,  aliter 
Magiflratibus  :  Regt  ut  ftspereminenti,  i.  e.  fine  ulla  exceptione  , 
prater  ea  ,  qu&  DEVS  diretle  imperae ,  Magiflratibus  tanquam  - 
miffis  k  Rege  ,  i.  e.  potefiatemfuam  a  Rege  ducentibus.  Et  recte 
quidem  harc  Grotius  :  Licet  enim  quidam  -T/  eiul^  Apoftoli  ad 
DEUM  referant ,  fenfu  eo  ,   quodnonfolum  Rex,  fupremus 

C     1  Magi- 


®(io.)&         

Magiftratus,  fed  etiam  Prajidet ,  inferiores  Magiftratusa  DEO 

milli  fint;  quoduti  non  negamus,  itamalumusintuitu  oppofi- 

tionis  ,  a>(  uwipi%ovTi  &  at  £1  oivr^  Tnixtsoy.ivoK,  communem 

{equi  fententiam  ,  quod  Apoftolus  Praefidibus  obtemperandum 

precipiat  ,  per  dc  propter  Regem  atque  Imperatorem,  a  quo 

cum  lmperio  in  provincias  miflj  ,  ejusque  lbidem  fint  vicarii , 

&  ad  quem  appellari  ab  his  poflit :  Ita  tamen ,  ut  Sid  per  inftru- 

menti  feu  medii  vices  obtineat ,  tanquam  per  eum  ,  fcilicet  Re- 

gem,w///Zr,nempe  a  DEO,#/  habeamus  mediatam  miffionem,ejuffa 

caufamfupremam  &  fubordmatam ,  uti  excellens  fidelisque  Scri- 

pturae  Interpres  Dominus  D.  Schmidius  nofter  in  Colleg.  Bibl» 

Pofter.  p.  342.  locum  hunc  exponendum  fenfit. 

Etlicet  finem  vindictae  malorum  &:  laudis  bonorum ,  quem  Apoftolusadje- 

cit ,  non  omnes  Reges  intendant ,  ipfius  tamen  miflionis  legitima?  finis  efle 

non  poteft ,  nec  debet  alius ,  videturque  Apoftolus  reipexifle  eo  ad  commo- 

nefaciendos  Chriftianos  ,  ne  Praefidum  fcelera  ,  (  quae  permagna  fepe  fiiiflc 

Hiftoria  Romana  teftarur,  )  Imperatoribus  aut  eorum  miflioni  imputarent ; 

ilcut  &  Auguflmus  epift.V.  Tom.  II.  Opp.p.  24.  Marcellino  conquerenti , 

perquofdam  Chriftianos  Imperatores  mnlca  malaimperioaccefli(Ie,refpon- 

dit  :  Sunt  b&c  vitia  non  Imperatorum  >  fed  ahorum fine  cjuibus  Imperatores 

nihil  agere  pojfunt.     Congruit  interpretatio  Beda  ,  quae  Tom.  XXI.  Con- 

cil.  Parif.  pag.  22.4..  citatur  :  Non\  quod  omnes ,  qui  k  regibus mittuntur  duca, 

velmalefacientes punire,  vel  bonos  laudare  novennt ,  fed  cjua  effe  debeat  atlio 

boni  Ducis  fmphciter  narrat  ,  hoc  es~i ,  ut  malefacientes  coerccat ,  £5?  bene  a- 

gentes  remunertt. 

§.  10.  De  duobus  adhuc  dicendum  ,  antequam  ad  a£ 
ferti  noftriprobationemaccedamus,  cV  quid  per  poteftatem  in- 
telligamu.s  >  &c  quomodo  poteftatis  hujus  a  DEO  confequendaj 
immediatio  debeat  explicari,  Et  primo  quidem  ,  ut  de  pofterio- 
ri  ordiar,immediatione  ver£  talem  proprieq;  dictam  intelligimus; 
quaenullum  plane  medium  intervenire  patirur,  mutnuf/a  crea- 
tura  aha  in  pari,  aut  fupenori  genere  cauj<&  ,  necjue  ex  principiis 
fecum  natisyCftiiccjuam  ad  inftitutwnem  fuprema,  poteflatis  contule- 
rit.  Vapulat  igitur  .SV^ra^itemque  Tanneri,  nec  non  Bellar- 
mtni  immediatio ,  quam  in  Iibris  poft  citandis,ut  plura  (cripturas 
loca  &  Parrum  dicta,  quas  DEUM  immediatum  poteftatis  poli- 
tic*e  cuique  imperanti  donatorem  faciunt ,  fibi  non  adverfa  efle 

often- 


»(n.J» 

oftendant,  comniini(cuncur  ,  eju&  confecjuenter  per  naturam  fo- 
cietatis  human&  a  DEO  immediate  condit&  a  DEO  cjfe  perhibe- 
tur  ,  ita  ut  Principum  poteflas  immedtate  a  DEO  ejfe  dict  pojfit, 
tjuatenm  nempe  concredita  ea  primum  populo  &  umverftati  efl , 
per  naturalem  confecutionem  ex  vt  prtma,  creatwnis  ejus ,  &  eorum 
detadefujfragiis in  Reges  Princtp&scjue  confertur^cjui  plenum  impe- 
ni  fic  fui  beneficium  non  DEO  tantum  ,  fed.  &  populo  acceptum 
ferre  debeant.  Quafiqui  rormam  reialicui  dat,  ea  quoque,  quaj 
formam  confequuntur,  immediate  indidifle  dici  pofHc  ?  Imme- 
diacio,quam  Pacres  ifti  fingunr,  tam  efl  a  DEO  ,  ur  bene  Dn. 
Dannhauems  nofter  in  Hodomor.  Pap.Tom.  I.  pag.  785".  quam 
efl  cjuihbct  ejfefltss  naturalis  ,  naturalem  caufam  fecjuens ,  hoc  efly 
non  immediate.  Quis  enim  dicat,  vinum  c/uod  e  vttibu*  nafiitury 
effe  immediate  a  DEO?  In  alcero ,  poteftate  nimirum  fuprema, 
quaefacit,  utMagiftracus  Civilis  licquod  eft,  &Magiftracus  no- 
men  involvit ,  quamquefine  ullo  participante  medio  a  DEO  elTe, 
eumque  habere  defendimus  ,  explicando  ocium  mihi  fecit  D. 
Cerhardus  in  LL.  de  Magiftr,  Tom.  VI.  §1.111.  pag.  m.  278.  feqq. 
ubi  eam  ex  Pauli  ad  Urbium  Principem  epiftolac.  XIII, 4.  delcri- 
bit ,  quod  fit  poteflas  a  DEO  ordinata ,  g/adio  armatajn  laudem 
bonorum  £?  terrorem  malorum ,  vtndex  in  iramillis  ,  qui  malum 
agunt.  A  quo  non  multum  abit  monftrum  illud  ingenii ;  ( quo 
nomine  Celeb.  Tubingenfium  Theologo  D.  Ofiandro ,  de  Tri- 
nit.  Myfter.  pag.  2.  H.  Grotius  venit)  de  JureB.  &:  Pacis  lib.  i.c 
III.  §.6.pag.  m.jS.  Ahorum  lentenrias  dc  opinioues  nequereji- 
cio  plane ,  neque  tamen  allegare  eas  atque  examinare  in  hac  fcri- 
bendi  feftinatione  atque  breviratelicet.  Ulud  laltem  adhuc  mo- 
nere  necefte eft  ,  Juprema. poteffatis ,  eminentu , aufhorttatis ,ma- 
jeflatis  ($c.  vocabula  aliorum  exempIo,"rum  &:  ne  eadem  vox 
tocies  repecacur ,  a  nobis  pro  iVoJWa/xaV*  accipi ,  licet  in  quibus- 
dam  diftingui  incer  fe  debere  ,  fcienciam  noftiam  nequaquam 
fugiat. 

§.  11.  Sentenciam  expofiii ,  quid  ftacuendum  pucem5  lu* 
pereft,  utquibusego  auxiliisatquefundamentisrem  defendipof- 
fe  credam,exponam.  Qiys  enimadducta  nbsme  haclenus  fue- 
rcejusmodi  funt ,  uc  qu.rfrionis  ftacui  rice  cogno/cendo  infervi- 
antf ,  de  quo  leUor&s  monmdos  recte  Melanchthon  fcribit  in  Apo- 

C     i  log. 


log.  Auguft.  ConfeiT  de  Mifla  pag.m.  151.  ut  tALfchines  admo* 
nebat  judices ,  ut  perinde  ac  pugiles  inter  fe  certant ,  ita  cum  ad~ 
verfario  dimicarent  ipfi  de  ftatu  controverjia,  ,  nec  (inerent  eum 
extra  caufam  egredt ,  (peroque  ex  iis  ,  non  modo  mulrum  lucis 
Bene  Ptaro  in  Cratylo  fubfinem  :  <T«  /«  trtfi  t«V  *%wV  •s-^ptoc  <afay\i.ovxQr 

T&VTt  OtV^fi  TOV  TTOKUV  KoyOV  &VOU  Kj  T*V  TTOXKW  ffKi^lV  ,  «TS  (Jf^Wf  ffTt 
JU»    V1S0KC1T0V    >     iK&VHf  cTe    i&TOt&eiQtlf  IXMVCuf  ,     Ttfc    hO'.1TOi    $0/V<iTaU  iKZtVA  ztro- 

uivx.  Debet  cjuiscjue  circa  rei  cujusque  principium  s~iatuendum  multa  dtjfe- 
rere ,  dtligentiftmeque  confiderare ,  utrum  retle  decernat  nec  ne  ,  quo  quidem 
fuffctenter  examinato  c&tera  jam  frincipium  fecjui  debent. 

toti  Difputatiom  efle  acceflurum  ,  (ed  Sc  ipfam  imellectu  faci- 
liorem  futuram.  Brevibus  at  nervoiis  eum  verbis  D.Dannhaue- 
rus  expreflit  in  Hodomor.  Pap.  Tom.  I.  phant.  II.  pag.  m.  785. 
quem  omnino  vide.  Magiftratum  autem  CiviIem,quocunque  no- 
mine  appelletur  ,  poteftatem  fuam  ti(AQut  nec  ni(i  a  folo  DEO 
habere  ,  (olide  comprobatur,  partim  DEI  ipfius  in  verbo  fuo 
afleveratione  ,  partim  nominibus  ,  quae  ad  id  (Ignificandum  in 
S.  Scriptnra  Kegibus  atque  Pnncipibus  tribuuntur  :  paitim  ra- 
tionibus,quibus  a  nullo  alio  quam  a  DEO  Magiftratuum  ori- 
ginem  derivandam  efle  oftenditur  :  partim  aiwftoritate  Veterum 
Patrum,  fcriptorumque  etiam  recentiorum  ,qui  nobifcumidem 
fatentur :  partim  judicio  ac  confeflione  fcriptorum  externorumj, 
&  a  fide  ,  quas  Chriftum  (blum  hominum  fervatorem  agno- 
fcit  ,  alienorum ,  qui  &  ipfi  velut  rationis  quodam  du&u  pote- 
ftatem  Principum  (iiorum  a  Diis,quos  finxerunt,immediate  pro- 
venire  afleruerunt ;  ac  Principum  denique  ipibrummer  teftjmo- 
nio ,  qui  majeftatem  atque  auctoritatem  functionis  fua;  non  nifi 
DEO  acceptam  tulerunt.  Haec  omnia  quidem  cum  cura  rra&a- 
re  velle ,  res  fcio  fuerit  ingentis  Commentarii,  &  cui  ego  vix  fuf- 
iicerem  ;  Verum  nos  ex  immenia  (ylva  tantummodo  paululam 
ftruem  congeremus. 

% .  1  z,     Ut  igitur  a  (criptura  initium  faciamus ,  quas  vel  (b- 

Ia,ob  DEI  in  ea ad  nos  loquentis  omnibusrremendamcolendam- 

\  qne  majeftatem ,  lucisque  quae  ei  ineft  claritatem  ,  aflenfum  hac 

in  re  mereretur  noftrum ,  toties  ea  fententiam  noftram  firmat , 

Abfit  enim  «e  pio  peUore ,  ttt  cum  Maimburgio  Htfioire  du  Schifme  des  Grecs 

Tom.I.pagst26.  majorem  hiftoriislucem  tribuat ,  quam fcripturae S.  aut  cum 

eodem 


eodem  circa  hujus  afferta  ob  eorum  obtcunt.item  rn  urramqueparrem  difpu- 
tari  pofle  afferat.  Altudemm  nos  DaviddocuttPCz\  XIX,  8.  9.  teftimonium 
Jehovae  himum  ac  certum  elr,  llluminatqueoculos  legentium. 
quoties  DEUM  imperanribus  tegna  &c  imperia  dare  docet ,   ut 
quando  Jofephus  Genef.  XL  V,  8.  ad  fratres  luos  dicit :  Non  vos 
me  mififlts  huc ,  fed  DEZJS,   &  pojittt  me  tnpatrem  Pharaoms, 
&  in  Dommtim  domui  ejus^  domtnatorem  tn  omm  terra  t&gj- 
pti  :  itemque  quando  referre  eos  jubet  Patri  (uo  Jacobo  ,  cjttod 
DEZJS  tpfitm  pofiterit  in  Dominum  omni  i/Egypto  v.  <N   ficur  Pfa!. 
C  XIII,  7. 8.  Deum  pauperem  e pu/vere  elevare  atcjue  Prtnciptbus 
ajfociare  dicitur.   (Jam  vero  Pharaonis  indultu  atque  concellione 
Jofephus  praifectus  ^£gypto  fuerat,  nec  tamen  is  onginem  pore- 
llans  fua:  acceptam  eifertj  qu-.indo  item  Mofes  DEUM  precnrur, 
ut  ipfe  Jfraelttis  altcjuem,  cjut  eosfuum  adexemplum  regat ,  prafi- 
ciat.  Num.  XXVII,  16.  quando  D<m^i.Samuel.  VI, 21.  1.  Pa- 
ral.  XXVIII,  4.  itemque  ejus  filius Salomon  2.Paral.  I,  8.9.  re- 
gnumfe  a  DEO  acceptffe  profitentur,qui  omnes,  cum  vel  Reges 
ipti  atque  Principes  ,  vel  talibus  a  confiliis  fuerint,  Politicoium 
Magiftratuum  RegiaequePoteftatis  originem optme  perfpectam 
habuifle  cenfendi  funr.  Neque  de  piis  folum  Regentibus  fcriptu- 
ra  id  afrirmat,  fed  &  de  Ethnicis,  atque  a  vero  DEl  cultu  abhor- 
rentibus  ,  ut  Nimrodo,  quiGenef.  X,^,  robufius  venator  coram 
Domino  fuifle  dicitur ,  (fiquidem  regnumejustyrannicum,nutu 
providenriaqne  DEI  inftitutum,verbis  illis  denotari  cum  D.  Va- 
renio  arque  Calvmiano  Riveto  iii  h.  1.  affirmare  velis ,  repugnan- 
Rabbtm^autlore  R.Salom.  Jarchi.,w  quo  Braunius^  veflitu  Sacerdotum  E- 
br&orum  c.IV.  p.#7.  id  adducitjiugas^ut  fere  femper,& '  htcfetlantur^  quando 
Nimrodum  vefles  Adami  pe/liceas  natlum  venatiom  operam  dedtffe ,  opecjue 
earum  negoctum  tllud  percjuam  feliciter  perfecijfe  ,qua,s  cafo  Ntmrodo  Efavus 
poflmodum  tndueriti  narrant.     Idem  ex  R.  Eliefer  tnPtr\e  cap.24..  obfervat 
Dn.  Wagenfeil,  oflendttcfue  experobfcuro  loco  Gemar&  in  Avoda  facra  fol  trt 
b.  easdem  Roma  adhuc fupereffe ,   &  feptuagefimo  cjuoquo  annopubltce  oslen- 
dtfolere.  Vide  eum  inSota,*»  excerpus  Gemara capttis  1  nJ.p.3+0. 
tibus  aliis  iu  hunc  locum  Commentatonbus. )  Nebucadnezare 
Jerem.XXVII,6.  Danielll,  37.  cap.  IV,  18.  (  ubi  Daniel  inge- 
neredicit  :  dominart  altiffimum  in  regnis  hominum,  &  tradere  il- 
la  cm  ve/it. )  c.  V,  1 8.  Cyro  u  Paral  XXXVI-  verf.ulr.  itemque 

Efdr. 


(M-0 


Efdr.  I,  l.  ubi  Cyrns  omnia  regna  terra  DEVM  coelijibi  dedtffe 
dicit,  {Herodoto  falicet  lib.  I.  p  107.  feqq.  fremque  Thucydtdi 
Hiftor.  I.  aliisque ,  qui  Cyrum  folius  vindi&.e  6c  domirutus  cau- 
fa  Aftyagem  regno  privafle  aflerunt ,  fidem  (1  tribuere  hac  in  re 
cum  Schurzfleifchio  velis,de  Medo-Perftr.  initiis  §.  6  fcqq  cujus 
tamc  contraiium  poft  alios  defendit  Meldenfs  Epifcopus  Bo]fuetust 
dans  (onDifcours  furPhiftoire  UniverfelleTom.  l.p.rn.63,quo- 
rum  litibus  memet  non  interpono.)  Alexandro  M.cm  )  0  p13? 
poteftatem ,  dominium  »  majeftatem  in  terris  fupereminentem  ac 
a  nemine  dependentem ,  ( prout  vocem  illam  D.  Gejerus  in  Com- 
ment.  ad  h.  1.  pag.  517.  explicavit , )  ccelitus  datam  Daniel  VII,  6. 
refert.  Et  utibeneficio  folius  DEI  regna  contingere  fcnptura  af- 
ferit,  ita&  DEO  folo  au&ore  fieii  ,  quod  Reges  imperiis  exu- 
antur,monftrar,  exemplo  BelfazarisDmid  V,i8.  Salomoms  1. 
Reg.  XI,  11.  pluriumque  aliorum  in  Regum  Ifraelitaium  hiftoria 
paffim  obviorum.  Unde  Siracides  c.  X,  17.  fedes imperantium 
defiruxit  DEVS,&  conflituit  mitespro  eis :  &c  Danielin  vaticinio 
fuo  cII,it.  ipfe  mutat  tempora  &  Mates,  transfert  Reges  £5?  consli- 
tuit  Reges ,  dat  fapientiam  fapientibus  &  fcientiam  mtelligentibus 
difciplinam  :  ( quemadmodum  r*vj"l7\  ipfe,nec  alius,temp^ra  &c 
jetates  mutat,  penes  eum  folum  lunr  cun<5tae  temporum  revolu- 
tiones  ac  vicitlitudines  ,  ab  eo  folo  qui  petit ,  fapientiam  accipit 
facob  1,17.  :  ita  quoque  folus  DEUS  is  eft ,  cums  potentia  in 
potenuftimorum  orbis  moderatorum  immutatione  eft  confpi- 
cua. )  Plane  eximia  funt  ejusdem  Danielis  verba  II,  57.  quse  ad 
Regem  Nebucadnezarem  ,  ut  poteftatem  fuam  mox  d  fe  aufe- 
renchm  non  ab  hominibus ,  fed  a  DEO  efle  concluderet,dixit : 
Tu  0  Rex ,  es  Rex  Regumy  &  DEVS  cceh  regnum  &fortitudi- 
ncm->  &  imperium  ,  &  gloriam  dedit  Tibi.  Haud  fuperbus  fis 
Rex ,  fententia  Daniehs  efl ,  quod  Regem  te  Regum  appellem ; 
titulus  namque  hic  Tibi  competit,  *H  eo,  quod  DEUS  regno- 
rum  auctor  atque  arbiter ,  regnum  &  fortitudinem,  ( five  robur, 
quo  quis  pra  aliis  ad  magna  expedienda  inftructus  eft,quodque 
immediate  a  DEO  heroaquem  habere,negari  nequit,)  aliaqueRe- 
giae  Majeftatis  infignia  Tibi  dedit :  Probare  enira  Daniel  vult ,  d- 
tulum,quemNebucadnezari  tribuit,  recte  ei  competere,ita  ut  ii- 
mul  doceat,quis  ejus  eminentia?  atque  majeftatis ,  quam  accepe- 

rit  Sc 


ffi(  7f  )ffi 

rit&  pofl:  amiflurus  fit,  aucfcor  atquearbiter  fit,  poftulaturusque 
aliquando  admin.ftrati  regni  rationes.  Qu.-e  dicia  omnia ,  quin 
eminenterac  modo  perre&iilimo ,  id  eft,  lic  interpretanda  fmt , 
Ciciu  DEUSin  exemplisnoneorummodo,  quosfuaptevocedu- 
<5hique  fingulari  ac  extraordinario  ad  Regium  munus  deftinavit  ac 
formavit,  fed  omnium  dcinceps  pertot  lecula  Regum ,  non  ini- 
nusefricacirer  quam  peripicue  oftendit,  nullus  dubito;  quemad- 
modum  8c  aliasapud  Logicorum  ^\iosuittKoyov^pc\  Ce  pofirum, 
principalms  innuere pro canonehabetur.  Cei  tc  neivum  arq;  em- 
phafin  dicTroram  horum  qui  conlideiabit ,  diligenterque  quanta 
iblicitudine  fibiDEus  Ibliregnorum  6c  conftitutionem  accuram 
vindicet,  expender,  naefateri  cogctur,  gloiiam  dandi  politicum 
Principatum  arqueregiam  audlontatem  ad  DEUM  folum  d  <,.'■- 
caf  referendam  eile  :  Tum  necex  iacrodivinoqueCodice  exce- 
ptionem  quandam  aut  reftri&ionem  modd  cititis  didtis  adjici 
debere  conftat  ,  neque  etiam  ab  iis,  qui  a  nobis  diilenriunt, 
DE1JM  mediante  natura.li  hommum  induftria  inftitutffe,  Ht  effet 
poteftas  quadam  fupcremtnensjn  populo  fcmper  radicaliter  h&rcns, 
edo&i  ha&enus  fumus ,  quod  prorulcienda  noftra  propoiitione 
argumcntum,  utut  mficiaie  atque  negativum  fit ,  fnmum  faris 
atque  peridoneum  eile  ,  Theologi  noftri  pluribus  tum  coniir- 
mant ,  quando  nihil  ad  divinarum  rerum  motarumque  circa  il- 
las  controverfiarum  falutarem  notitiam  neceilarium  oftendi  pofle 
docent,  quodnoninicnptura,  licet  non  adeo  femper  aperte  at- 
que  expre  se,reperiatur.  Quod  argumenri  genus  ingenuo  etiam 
atque  dodhilimo  Parifienfi  Theologo,/^*»»*  Launojo  proba- 
tum  eft  ,  in  libro  quem  de  negantis  argumenti  auttoritate  con- 
fcripiit,  &in  quo  pluiima  Patrum,  Conciliorum ,  Scholafbco- 
rum ,  aliorumque  Doctorum  Papaeorum  di&a  pro  ie  citavit : 
Quem  quide  ftatim  ex  quo  prodiit,/^.  Baptifta  Thierfius  Carno- 
tenfis ,  Baccalaureus  Theol.  Parif  refutandum  iibi  fumfit ,  ( vid. 
fourna/  des  fcavans  /66  f.  p.m.  113.)  fedipie  mox  a  Launojo  in 
irerata  hbelli  tui  editione  Parifieni!  1661.  parte  1.  rurfus  refutatus. 
Dtjp/tcutt  ettam  Launoji  mftitutum  Natali  Alexandro  Theologo  Parifienji,  ($ 
in  Majori  Conventu  ac  CoUeg.  Ord.  FF.  Prttdtcatorum  Regenti)  Vnde  cum 
JLaunojus  tn  libello,  cjuem  Venerandam  Romanae  Eccleiiae  de  fimonia  tradi- 
tionem  infcnpfit  ,  obtter  de  Thomt  Summa  ,  c/uod  Clemens  W.  Opera  ejus 

D  lau- 


/attdans  ac  rtcenfens  Summa  tamen  non  meminertt ,  num  fcripta  ab  eo  fuerit* 
vi  negantis  argumenti  dubttari  pojfe  dtfferutffet y  Natalis  Alexander*?*  inftttuf 
Summanv/v»  Ubri  tttu/us  habet,  D.  Thomae  vindicatam  conrra  praepofteram 
Launoii  dubitationemym/?/;?,  ofienditejue  eorum ,  cjttt  Thomt  fummam  ad- 
fcrtpferunt ,  aufloritatem  atque  affeverauonem  omnt  aliorum  filentio  pottorem 

ejfe  debere. 

Huc  etiam  pertinent  illuftria  fapientis  Ftrt ,  libri ,  cui  Sapientia  ti- 

tulus,  auctoris  dicla  ,quum  fexro  capite  verf.  3,  inquit  :  Data  efi 

vobis  (  Regibus  )  w  Kfd>rt)(jt  potefias^a  Domtnoy  &ab  Alttffimo 

h  fuvccseta.  dominatus,  qui  exquiret  vefira  opera ,  ££  cogttattones 

firutabitur ,  &iterum ,  cap.  IX,  7.   quando  fub  Salomonis  per- 

fona  ad  DEUM  dicit :  Tu  elegifiime  Regem  populo  Tuo,  &  ju- 

dicemfiliorum  Tuorum.  Jungenda  ei,  quae  fe/us  filius  Strach  Hie- 

rofolymitanus  habet  in  fuo  Ecctefiafiico ,  (  quem  eum  ex  ethica- 

rum  Salomonis  fcriptionum  compilationibus  eoncirmafle  Hue- 

tius  vult,  in  Demonftr.  Evang.  p.  m.  363.  &  365.)  c.  X,  4.  In  ma- 

nu  Domini  »  l£«<r»<*  rm  ynty  potefias  terra  ,  <f^  Mtilem  fufcitabit 

ille  ad  tempus  fkpeream.  c,  XVII,  14.  Omnis  homo  a  juventutt 

ttd  mala  »   &  mn  valuerunt  cordafua  pro  laptdeis  facere  carnea , 

fed  in  divifione  gentium  terra  totius  unicuique  genti  conftituit , 

(DEUS)  Ducem  »yi[x.v/ov.  Ubi  Siracides  &c  neceflkatem  atquc 

indigentiam  (bcietatis  humanne,  ut  regererur,  indicat,  fimulqu* 

pro  poteftatis  rectricis  immediare  d  DEO  fa&ainftitutione  nobis 

argumentum  rappeditnt.     Audtoritas  ver-6  horum  hac  in  re  fu- 

{pe<5ta  iis  nequaquam  efle  poteft ,  qui  canonicam  eam  arquedivi- 

nam,relrquisque  in  divino  Codice  extantibm  libris  parem  efle  Con- 

cilij  TrtdentiniSzft.W ,  effotum  feauipronunciant,  quoiumnu- 

mertim  Huetius  quoque,  ftudiorum  Sereniifimi  Delphini  olira 

cum  Boflueto  Moderator ,  &  nuncParifiis  Abbas  Alnetenfis  ,  in 

citato  libro  eruditiflrmo  pag.  363.  itemque  473.  augere  voluic, 

argumento  motus  hoc,  quod  Ecclefia  Canonicos  eos  efle  declara- 

iit,quod  Sc  fuum  nuperfecit  Richardus  Simon,m  audaci  fua  atque 

x<t»oxf«T»flt/f  refertimma  Vet.Tefi.  Htfioria  Critica,  gallice  pri- 

mum  edita  ,"&  poft  in  latinum  quoque  verfa  lib.  I.  c.  S.p.  m.  61. 

ftaruendum  vero  quidde  eonoftra:  EccIeiiWDo&oresputent,  ex 

Gerhardi  noftri  Exegefi  L  L.  de  feripr.S.  §.  iot.feqq. pag.  m. 

44.  &  45-.  liquet »  plures  cnim  allegare  hominis  efier  terapori 

foo non  parcentis»  §.  x  3» 


§.  13.     Non  incommode  etiam  ex  Nov.  Teft.verbaServa- 
toris  noftri  ,   qua;  ad  Pilatum  Tibcrii  loco  atque  vice  m  Judaea 
imperantem  dixit  :  Non  haberes  pottflatem  adverfus  nte  ullam  , 
nifi  tibi  datum  ejjet  defuper ,  Johan.  XIX, n.  a  quibusdam  huc 
referuntur  :  Sive  enim  verba  hnec  cum  quibusdam  fpcciatim  de 
Pilati  poteftate ,  adverfiis  accufatum  Chiiftum  aliquid  ftatuendi 
interpreteris  ,  Ciwc  cum  Auguftino  tractatu  in  Johannem  CXVI. 
itemque  Clarxvallenfi  Abbate  Bernhardo  Epift.  XLII.ad  Archi-  B^„^^ 
Epifc.  Senonenfem,  \\\  genere  de  Prinopum  poteftate  coelitus  in  ctMt  M,qUe 
fubditos  ipfis  concefla  accipias ,  nil  refert ,  faitem  enim  Chnftus  fequitur  Bc- 
poteftatemPilati  injudaeos  coelitus  profectam  fimul  innuere  verbis  nignum  Mil« 
his,aut  fupponerc  voluit.  Scd  ne  quis  exiftimer,fuifle  id  fingulare  ,"°tuni »'* 
quid ,  atque  talc  ,  quod  in  exemplnm  trahi  a  nobis  nequeat  *  cie,  c«Uic<L 
cx  ipfb  didto  Petrinoi.Epift.c.11,13.  (quod  alias  fententia?  noftrae  »*  Tem.l.p. 
opponi  fblet ,  ficut  lnfra  ex  fecunda  (eciione  patebit  ,  )  maxime  5*8« 
ex  verbis  h»  rev  Kvfiov ,  propter  Domtnum »  propter  quem  fub- 
jectos  nosefle  omni  humanae  creaturnc  debere  Apoftolus  moner, 
egregium  pro  noftra  fententiahaberi  argumentum  poreft,  quip- 
pe  iis  ad  Magiftratusoriginem  &au£torem  ,  qui  eft  Dominus do~ 
minantium  &  Rex  Regum  1.  Timoth.  VI,  if.  Apoc.  XVII,  14. 
XIX,  \6.  tum  ad  fubjectionis  finem  ultimum ,  qui  eft  gloria  DEI 
tanquam  au&oris  atq-,  inftitutoris ,  refpici  patet,  qui  finis  verb  in 
inftitutione  feu  caufatione  fundatus  eft,ceu  praecedens  corha  clarc 
commonftrat.  Videatur,cui  haec  debemus,Dn.Do<5tor  Schmidius 
nofter  l  JW*to?  \v  reus  yf*<$ou( ,  in  Colleg.  Bibl.  Pofter.p.544. 
Sed  enduo  adhuc  dicta  ex  largifllmo  DEI  noftri  penudepromo, 
quar  omnem  plane  hac  in  re  dubitationem  jure  nobis  adiment, 
quorum  alterum  Salomoni  in  Proverb.  VIII ,  if.  debemus ,  Paulo 
Apoftolo  alterum  fcribenti  ad  Roman.c.  XIII,  1.  Prioris  verba 
ha;c  funt  :  Per  me  Reges  regnant ,   &  Dominatores  decernunt  ju- 
flittam ,  per  me  Principes  habent  pnncipatum  ,  &  omnes  iudicot 
terrA  /unt  duces  ffontanei.     Pro  certo  autem  fumo ,  quod  a  Ve- 
teris  Ecclefias  Patnbus  ,  atq;  Theologis  excellentis  memorias,7*<0'- 
novio,  Dorjcheo,  Geiero,  Ca/ovio>  Schmidio  aliisque,  nec  non  ipfb 
Bellarmino  atque  Suareuo ,  contra  Judseos ,  Socinianos  aliosque 
(ufticienter  derenfum  ,  per  fapientiam ,  per  quam  regnare  Reges 
dicuntur ,  perfbnalem  atque  per  fe  fubfiftenrem  (apientiam  ,  i.  c. 

D     z  Filium 


&  ( *8. )  ^ 

Filium  DEI  ab  aeterno  genitum  intelligi  oportere  •,  neque  etiam 
illud  moneo,  Patrem  fan&umqueSpiritum  ,  ob  eflentia:  unita- 
tcm,aboperehoc,omnibustribus  divinitacis  peribnis  communi, 
nequaquam  excludendos  eiTe  >  res  cum  nulli  non  Chriftianorum 
nota  fit  eileque  debeaf,  fed  de  particula  Ebraica  ^  3  primb  ob- 
fervo ,  eam,quum  de  DEO  in  fermonibus  fuis  enunciatut  ,  fere 
femper  notare  immediationem  caufalitatis,nequeverrendam  efle 
propter  me ,  ut  quidem  Chaldaeus  Interpres  vertit  ,  fed  per  me  , 
ut  caufa  fic  Principatuum  &  efficiens,  &  confervans  indicetur , 
quandoquidem  &c  conftiturionem  regnorum  ,  &c  confervatio- 
nem,vocibus  ^^  &  fr-nV^i»  vel  inftatu,utloquimur, 
vel  in  ampliatioue  acceptis  ,  inidlKgi  pofle  ,    Interpretes  obfer- 
vant,     Deinde  conferendo  quartum  atque  decimum  verfiim ,  qui 
noftrum  praecedit,  clarum  fieri  puto ,  du£<rat  arquedefoloDEO 
*  ytBeHar*  dici  pofle  ,  quodperipfum  Reges  regnent  (  *  praefcindendo  an 
mimanA  eh~    ^q^q  veJ  mal£  regnent, )  quoniam  ita  per  DEUM  Principes  im- 
jeaiont  *d-    perare  dicuntur,  licut  confilium  fibi  &c  fapientiam  folidam  efl» 
tUtum  e,  12.  F^>us  DEI  dicit,  nullibi  vero  nifi  in fblo  DEO  confiliumfolidam- 
§t  6.  fattt-    que  fapientiam  quaeri  pofIe,quis  negabit  ?    Id  quod  &c  ex  invi- 
Jf*t*  tantis  lapientiae  fcopo  confirmari  poteft  :  Ea  enim  in  octavo  hoc 

Proverbiorum  capiteomnes  homines  ad  feinvitar,tanquam  apud 
quam  folam  veram  prudentiam  &c  fapientiam  reperturi  fint ,  ne- 
quevulgusfblum  ,  fed,  &C  quidem  praecipue,  Reges  atque  Prin- 
cipes ,  qui  ea  cumprimis  indigent  :  Quod  Ci  alibi  ,  neque  apud 
fblam  fapienriam  DEI  hypoft.uic.im  llh  inveniretur  ,  nullius 
momenti  foret  invitatio.  Vid.  Dn  D.Schmidiitm  in  ColIeg.Bibl. 
Prior.  pag.  369.  Tum  Sc  ipfius  noftri  veifus  connexio  id  urget , 
quum  dicitur:  perme  Reges  regnant,&per  me  (repetenda  namqi  eft 
particula  ^IS)  dominatores  decernunt  juflitiam.  Quemadmo- 
dum  igitur  decifio  juftitiaeimmediata  DEI  inftitutione  atque  prac- 
ceptonititur  ,  ita  etiam  regnorum  inftitutionemeidemfolitribui 
oportere  manifeftum  eft.  Adde,  quod  verf.  n.  i$.  feqq.  collat. 
cum  Johan.I,  \.  perhanc  perfbnalem  lapientiam ,  perquam  Re- 
gesregnant,&  judices  imperanr ,  mundus  conditus  dicatur,  quin 
verd  dy.ttraf  atque  a  fblo  DEOconditusisfit,  nemo  orthodoxo- 
rtimambigit,  &velfolus  Efaias  cap.  XLIV,  24-  &  XLV,  iS. 

con- 


&(*9-)$ 

convincir.  Illud  denique  me  etiam  non  monenre  quivis  facile  in- 
telligir,  fermonem  indefinire  conceptum,de  Regibtu^  Domina- 
tortbus^  Prtnciptbus,  nec  non  de  omnibus  judtctbui  terra,  qtiosvis 
imperantes,cujus  eriam  conditionis  fintatque  fidei,eos  etiam,qui 
dependens  ab  aliis  imperium  habent  ,  includere ,  qno  Lutherttt 
nofterrefpexit ,  veitendo  :  S)urd)  tnicb  r<qifrm  bu  MoniQt/ 
unb  bit  iXat)f(Krrm  f<ijm  htfDfcctf  /  butdb  rmd>  fxrtfcben  bit 
Surtfm  unbaflt  QfaamfmauflfSrtm  l  quod  &  /V/r*  i .  Epift. 

II,ij.  @x<ri\Hf  £  HyifjLovif  Kj  TifAvoiMvon  Pau/i  i.Tim.lLz.  £*- 
ffixeis  )l  Tfivra  iv  C^o^»  ovra  y  nec  non  Mojh  Deuter.XVI,i8. 
Schophetim  &  Schorerim ,  (  de  quibus  D.  Carpzjov.  in  notis  ad 
Schickhardi  jus  Regium  c.IV.p.  241.  &  quo  is  praeceptore  ufus 
eft,P.^/»/^#*nofterin  Coll.Bibl.Prior.p.372.  &  377.  videndi,) 
fatis  fiiperque  indicant.  Patrum  interpietationes  nobifcum  con- 
fentientes  adduxere  al  ii  ,  &  infra  etiam  Concilij  Partfienfis  decre- 
tum  nobisconfbnum  occurret.  Audiamus  nunc  8c  Pau/um,  qui 
ita  deMagiftratus  poteftatis  origine  I.c.  diilerit :  Non  eft  poteftas, 
i  y<*>?  te'v  i%xo~la. ,  dfitj  o.<bo  $■&,  nifi  k  DEO>  qua  verh  poteftates 
funtjiDEO  ordinau  funt^itaque  cjhi poteftati  refiftit ,  DEl ordi- 
natiom  refiftit.  Quantoquaefo  ftudio  Apoftolus  idagit,ut  often- 
dat  poteftatis  Civilis  in  abftracfoconfiderata?,  qua  quivis  &  ma- 
joris&  minoris  ordinis  Magiftratum  gerenrespollenr ,  originem 
cceleftem  efle,  ficqueChriftianos  Romae  fevere  vexatos  commo- 
nefaciat,non  efle,cur  forte  juxta  corruprae  ac  depravatae  hominum 
naturae  placita,  Ethnico  fevereq;  atque  impie  regnanri  Imperarori, 
cjusque  Miniftris  obedientiam  recufare  velinr  ?  Si  i^ola  svoHo-oi, 
non  eft, «//»,  nift  z  DEO  ,  a  fblo  DEO  atque  oi[doat  omnes 
omnino  ,  de  quibus  rijv  i^o-locy  "e^Hp  dici  poteft  ,  imperantes 
poteftatem  habere  fuam  necefle  eft.  lllud  enim  et  ^ ,  ut  re&e 
D.  Calovius  in  Theologia  Apoftol.  Rom  ad  h.  1.  p.  m.  444.  ne- 
gatomnem  aliam  caufam  agentem  feu  agendi  prtncipium ,  ojuando- 
quidem  abfolute  pofitum  abjolute  acctptendum  jit.  Particula  certe 
Jx  &  etpri » -totiesque  facta  repetitio,  gloriae  hujus  regna  imperia- 
que  conferendi  ac  diftribuendi ,  participem  efteneminem  permir- 
rit,  foli  contra  DEO,  exclufis  reliquis  omnibus,  jure  vindicar.  E- 
gregie  etiam  argumenrum  hoc  urget Bentgnus  Mt/letottu  du  delidk 
commun ,;»  Ltbert.  Ecclefi  GalL  Tom.  I.  pag.  57;.  quem  vide, 

D     3  Sicut 


$o°o$ 


Sicut  tfverfio  Gallica ,  qus  Montenfis  appellatur  ,  foh.  XVII ,  12.ro  «/*»■ 
verttt  ,  nul  d'eux  ne  s'eft  perdu,  mais  celuy  la  fculecnent  cjui  eftoit  ,  6cc, 
auodcontra  Malletium  defendtt  auElor  de  la  Continuation  de  L  nouvelle  De  • 
tenfe  &c.  contre  Monfr.  Maller,  Itb.  8.  c.  jf.p./36.ftq<f.  Retteque  etiam  no- 
firarum  partium  Theologi  ex  Calat.  II  >  16,  ubi  dcjutpollens  particnla  ixv  //.» 
habetur,  Luthcrt  noftri  verfionem  Roman.  111,28.  Sola  fide,  dHftn  Mircr  f>cn 
(Qlaubtn  juftificant  ,  *tt  Lutherus  ettam  femettpfum  jam  defenditTom.f. 
Altenb.  p.  268  feqcj*  Neque  Maimburgius ,  &  cjmexjcribcre eumfolet  Mal- 
letius  cauft  habent »  cur  auftori  verfionis  Gallica  Montana  exprobrent ,  fentire 
eum  fola  tide  hominem  coram  DEO  juftificari  ,  ob  verfionem  dttti  Rom.  VI y 
16.  utt  nec  mtnort  tmpietate  autlor  fcriptt,  cui  titulus :  Defenfe  du  N.Teft  im- 
prime  a  Mons  ,  contre  les  lermons  du  P.  Maimbourg  p  ^21.  ttemcjue  Conti- 
nuation  de  la  nouvelle  derenfe,  lib.  10 .  c. 6.  pag.3 78.  iiberando  fe  ab  illa,ouam 
putat  caiumma ,  h&refeos  fententiam  illam  accufat.  Miror  de  ctttero,  ut  obiter 
hoc  addam,  Maimburgium  m  Hiftoir  du  Luther,  Tom.  l.lib.  i.p.m  78.  &Si- 
monem  infua  Hiftoria  Crtttca  Ub.  II.  c.  23.  pag.  37+.  veteres  fat  multumaue 
jam  a  noftris  protritas  ,  de  verfionis\  Luthert  Gcrmanic&  vilttate  ac  falfttate 
querelas  nuper  repettijfc ,  quos  ipfos  tamen  idiomatis  ,  quo  ea  quam  elegantijfi- 
tne ,  Maimburgio  non  dtfftente ,  exprejfa  eft ,  gnaros  non  effe  conftat ,  velfal- 
tem  vero  haud  abfimile  eft  :  Mirari  tamen  defino  >  quando  perpendo  ,  perpe- 
tuum  Maimburgii  &  altorum  innumerorum  errorem  ejfe,  ut fu&tantum  fen- 
tcntU  homines  aftiment ,  coeteros  loco  habeant  nullo  aucparvo  :  Hoc  vero  dum 
pau/b  accuratius  ammo  volvo,oppido  injuru  recordor ,  qua  Maimburgius  no- 
ftrum  Sleidanum  in  Htft.  du  Luther,  Tom.  I.  hb.  3.  pag.  234..  &  Tom.  II. 
Itb.  f.p.  i^S.fidem  ei  omnem  derogando  ajfecit,  Laurentium  Surium  ,  quem  Q? 
citavttfecutus,  de  quo  tamen  conftat,  hoftem  eum  Sleidani  infenftffimumfutffc, 
&  obtnde  ex merito cafttgatum  d  Fridirico  Hortledero/»  Aclis  Publ  Epiflol, 
Dedic.it,  edit.  Francof.  /6/8.  Forte  tamen  £<?  Maimburgium  male  habet , 
quod  Sletdanus in  urbe  hac  fcripferit  mortuufque  fuertt,  quam  prae  reliquis  con- 
ftanter  femper  Lutheranifmo  addi<5tam  fuifle  ,  &  adhucdum  efle,  7om.  II. 
ltb,IV.pag./o.  fuA  Lutherantfmi  Hiftoria  ftripfit.  ZJbt  verb  Maimburgio  in 
memoriam  revocare  liceret ,  quodipfe  Cardinali  Baronio  in  Hiftoire  delaDe- 
cad.  de  1'Empire  lib.  II  p.//6.  fatis  Jalse  regeffit  ;  Tant  il  importe  a  celuy, 
qui  ecrit  l'hiftoire  ,  de  prendre  bien  garde  ,  a  parler  confequemment ,  &  a 
ne  pas  juger  des  chofes  felon  qu'elles  fbnt  ou  plus  ,  ou  moins  conformes 
au  fentiment  ,  ou  plutoft  a  la  preoccupation  ,  quon  veutavoir.  lAiquio- 
rct  multb  erga  Sleidanum  funt  Bodmus  &  Thuanus,  utcrquc  Gallus  &  Ro- 

MIM 


manct  Ecclefiafacra  profejfus ,  tlle  tn  Method.  Hijior.  c.  IV,  pag.  67.  hic  Tom.It 
H1ft.lib.II.pag.38.  ubtfe  ejus  fideiSc  diligentire  multum  tnbuere  ,  &eod. 
Tom.hb.XVII.  p.  J4.2.  ubt  exacta  eum  fide  atque  diligenria  hiftoriam  per- 
texuille  fcribit.  Prudenter  vero  cavit  Maimburgius ,  ne  hoc  in  negocio  Thua- 
num  fecjueretur  ,  (uti&  alias  parce  admodum  in  fua  Lutherantfmt  Hiftoria 
eum  citavit ,)  ut  fciltcet  Macaldj  ,  Cornoei ,  Foteri ,  Erbermanni ,  aliorumquc 
lefuitarum  iram  atcjue  wtdignationem  evttaret  ,  cjui  nefcio  cujus  hare/eas  at- 
aue  mendacif  Thuanum  accufarunt  \  cujus  tamen  fidem  atcjue  religionem  ad- 
verfus  Macaldum  Curia  Partfienfis  Senatores  acri  admodum  Apologia  pro 
Thuano  A.  1620.  edtta  ,  hujusque  Htftonarum  hbris  fubjetla  defenderunt : 
Quod  idem  contra  alios  Parlamenti  Tolofani  Prafes  Gabriel  Bartholomaeus 
Gramondus/k# ,  in  hiftoriafua  GaU.  Regi  Ludovtco  XIV.  tnfcripta^  cum 
hujus privilegio  Toloft  A.  16+3.  edita  ,  lib.III.p  191.  cui  ipfi  tamen ,  quod  in 
ead.  Hislor.Ub.III.pt  197.  adverfus  Societatisfefu  fodalts ,  eorumque  Scho- 
las  atque  Collegia  ftripfih  ab  hisvtx  credo  condonabitur. 
Sed  non  inhaerebo  pluribus  didbscitandis,  partim  quia  omnium 
inculcantur  libris  ,  partim  quia  felectiffiraa  illa  teftimonia  ,  quae 
adfcripta  modo  abs  me  funt ,  fufficiunt. 

§.  14.  Dicta  Scripturae  excipiunt  illuftria  Magiftratus 
elogia  in  eadem  paflim  obvia :  ut  quod  Pialm.  LXXXII, 6 •  Dij 
imperantes  audiunt  zcfilij  altiffimu  conf.  Exod.  XXII,  28.  quod  pr*rfare  de 
ad  Molen  a  DEO  dicitur  Exod»  IV,  16.  Tu  eris  ipfi,  Aaroni  in  hoctypr*tcr 
DEVM,  &c.  VII,  1.  Ecce  conftitm  Te  DEVM  Pharaonis.  mTmJ^ 
Ideo  enim  hoc  eos  DEUS  titulo  dignatur  ,  quia  munus  gerunt  ™"%  cappcf. 
divinum  ,  &  a  DEO  #/4tr«?  petenduin  ;  quo  nomjne  etiam  lus,  m  .4?. 
Chriftus  fapientiilimus  Verbi  fui  Interpres  apud  Johannem  X ,  pend  adCri- 
35.  ait  :  St  tllos  (lex  divina  Pfalm.  LXXXII,<J.)  dtxtt  Deos,  ad  *":*  de  no- 

auosfermo  DEI  fattus  eft.  eam  fcilicet  ob  caufam  fermo  DEI  m,ne  ^    °~ 

1  1  1/      n.  c  .n.      j-  •  •■   n.  h'm  e*MP» 

ad  Magiltratus  ractus  dicitur  ,  quia  lnltittitio  atque  vocatio  eo-  672.  e^tf^ 

rum  divina  eft  atque  olpUtte  a  DEO  venit .  perinde  ut  ad  Pro-  P*riJ,    ; 

phetas  munus  praedicandi  atque  docendr  oly.io-etf^c  a  folo  DEO 

habentes  fa&um  efte  verbum  DEI  in  vaticiniis  eorum  legitur. 

Neque  illi  nobis  adverfantur ,  qui  inde  imperantes  Deos  vocari 

autumant ,  quodDEI  inhisterrisvicesgeiant,  judiciumque  rfon 

fuum  ,  fed  DEI  exerceant  2.  Paral.XIX,  6.  quia  &  qui  vice  at- 

que  loco  alterius  imperat ,  afjiio-uf  ac  non  nifi  a  lummo  imperan- 

te ,  cujus  vices  tenet ,  habere  imperium  illud  poteft.  llnde  foz- 

te 


»(!>.;♦       

te  non  incommode  ,  quando  Apoftolus  ad  Romanos  fcribens 

XIII  »4.  feqq.  Magiftratum  ter  hciy.cvov  atque  /«tb/j;cv  miai- 

ftrum  appellat ,  itemque  quando  Sapient.  VI,  f.  Magifttatus  uV*- 

ftrajt  thV  rZ  9"«k  /W/A.eW  vocantur  ,  dici  poterit ,  Reges  atque 

Principes  aliosque  imperantes  efle  tantiim  regnorum  adminilha- 

tores .  2(rnpr(cur^e  r*e(j  9(eid>0  ©Of ttg  1  ut  Lutherus  Sapient.  VI, 

5-  vertit ,  qui  non  tamimperent,quam  videantur  imperare,  ficut 

quidam  verba  Chrifti  Marc.  X,4i.   &ok*vx<x  d^v  huc  referunt, 

ut  tamen  majorem  (e  $  DEUM,cujus  loco  imperium  tenent,  ti 

exc.pias ,  agnofcant  neminem.     Idem  argumentum,quod  Magi- 

ftratus,Dii  appellentur,in  hac  materia  urfit  Leonhardni  Stampe  • 

fius  Carnotenfis  Epifcopus,  in  Cen(ura,quam  contra  peftilcntes 

quorundam  anonymorum  adverfus  Ludovicum  XIII.  Regnique 

G.Iliarum  Adminiftros  Richelium  ,  Schombergium  &c.  in  vul- 

gus  emiftbs  Iibellos,  julfu  Cleri  Gallicani  1615.  compofuit,   Vid. 

Grammond.  Hiftor.  Gall.  lib.  X V.  p.6 $6. 

Pie*  ut  folet  Lutherus  nofter  in  Pfalm.  LXXXIL  Tom.  V.  Altenb.  pag.i^.a, 

Sftofetfncnner  ftc  flber  ©ofrer  fluf?  oetn  ©runoe/  ba$  aHc  Jemprer  ber£>» 

terf  etf/  *om  rt,erin<\ft*en  fln  bi§  jutn  bodiflen/  ©^Ofre*  .Orpnuno,  jtnK  Q«eil 

<*nun  nictf  au$  mcnfcMdicm^Men  ebcr  §iirnei)mcn  fempr  /  fenoerti 

(*033  fcftff  aQc  ObtxUit  fcijcf  unb  crr)fllf  /  unt>  n>o£r  nicbr  mcr)r  c)fllf  / 

ba  trtUcf g  Aflc*  batyn  1  tvann  <\H\fr  aQe  QBelr  baran  r)ielfc  /  batumb  r)ciff« 

<*  btllirt  «n©6fflicbS)in^/©offlicf)<Orbnun3/unbfolclJC<pcrfoncnttucJb 

frdi*  ©offifd)/  ©6fflid>e/ober  ©orrcr  sencnncr  rocrbcn  /  fonber(id)  »0  ubcr 

bae  (Jinfcijen  aud)  ©offltd>2Borf  fcnb  Q5cfcf)l  bflrjufpmmer /wieim  ^cfcf 

^frflcibie$ricf?er/$urffen/  J?onfrt,c/  ttwroen  burcfc  mtwblicfccn  Q*cfer)l  unb 

§53orr  ©£>r  t(g  &cf?cttf. 

§.  15.  Scripturarum  au&oritati  fuccedat  jam  pondus  rationis: 
Ac  primo  quidem  conftat,hominem  homini  poteftatem  dare  pof- 
fe ,  ut  foo  fubje&ive  loco  imperet :  at  ut  ejus  loco  regat ,  qui  fibi 
non  fubjiciatur,minime  dare  poteft :  Sic  Rex  Princepsque  pote- 
ftatem  dare  cui  poteft ,  ut  fuo  loco  regnum  aut  Rempubhcam  ad- 
miniftret,  illud  ver6  dandi  impoiTibile  ipfi  eft ,  ut  in  alterius  ali- 
cujusRegisatque  Principis  ,  qui  fibi  fubje&us  non  eft  ,  imperio 
aliquem  conftituat ,  qui  Regis  illius,ad  quem  rerum  fumma  per- 
tinet,vices  gerat  :  Atqui  vero  DEUS  potentiflimus  rerum  o- 
mnium  arbiter ,  homini  nequaquam  eft  lubje&us  ,  ied  homo 

DEO 


3BK??-)ffi __ 

DEO,  non  igirur  hominum  ,  fivefingulos  fpeciarim  intelligas, 
five  quatenus  multitudinem  aliquam  conficiunt,  fed  fblius  DEI 
eft  dare ,  ut  quis  lmperet  loco  DEI,  ficut  Regesatque  Magiftra- 
tus  quosvis  lmperarefupervacaneumeflecfi  demonftrare  labora- 
rem  :  Deinde&  illud  certum  eft  ac  unicuique  manifeftum ,  po- 
pulum  a  natura  inclinationem  habere,  paflive  >  ut  ita  loquar,re- 
gibilem  ac  gubernabilem  >  quum  natura  rationalis  ac  focialis  8i- 
<5htet  homincm  nacura.  ferri  adiocietatem  ,   nullamque  ejusmo- 
8i  fbcietatem  fine  lmperio  Sc  fiibjectione  conftare  poiTe  :  IJbi 
cntm  non  eft  gubernator  conutt  populus  ,  ut  Vulgata  habet  Pro- 
verb.  XI ,  14.  (  nam  in  Ebrxo  eft  :  Cum  nonfuennt  Conftlta  cor- 
ruet  popu/us. )    dc  Moies  Num.  XXVII,  7.  comparar  caetum  re- 
<5fcoie  deftitutum  cum  grege  ovium  Paftoie  carente;  voti  jam  fi 
fuipopuius  redbivapoteftacedeftitutus  compos  reddidebet»  DEI 
id  ope  fleri  neceile  eft  ,  qui  racitam  illam  populi  poftulationem 
Regibus  poteftatem  largiendo  exaudiar.  Ex  collatione  etiam  dua- 
rum  poteftatum ,  quam  Ecclefije  Miniftri  habent,  &  quae  Magi- 
ftratui  competit,  conficirur  ,  pofteriorem  aeque  a  DEO  clpiQac 
inftitutam  eile  atq;  priorem,paremqueomnin6utriusq-,  hac  inre 
eflerationem.  Videqui  eam  accuratc,  reiq;  quam  cra<5fco  conveni- 
encer  inftituit,  Illuftrem  Parifienfium  olim  Archi-Epifcopum  Pe- 
trum  de  Marca  ,    in  erudico  do<5Hsque  paflim  laudato  libro  de 
Concordia  Sacerdocii  &  Imperii  lib.  II.  capite  fecundo  integro 
pag.  5-5 .  feqq.    Pracivit  Imperator  Juftintanus,  cujus  haec  funt  ver- 
ba  initio  NoveU&  VI  Adaxima  qutdem  tn  homtntbus  funt  dona 
DEI a  fuperna  collata  clementta  ,  Sacerdottum  &  Imperium  ;  & 
illud  cjutdem  divtnis  mtniftrans  ;     hoc  autem  humants  prdfidens, 
nc  dthgentiam  exhtbens  ;  ex  uno  eodemejue  prtnctpto  utracjue  pro- 
cedentta  humanam  exornantvitam.   Juvatquehic  recordari  con- 
troveiiiae ,  inter  Romanae  atque  Gallicana?  Ecclefiae  Theologos         /** 
magna  f  mpei  cum  contentione  agitatae  :   Num  Eptfcopi  autlo-   ^ddek 
Yttatem  ac  poteftatem  fuam  oLiMiQat  a  DEO  habeant  ?  qua:  Do-   njum  Hot« 
<5torum  Gallicana?  Ecclefiae  iententia  eft,  DEIque  verbo  exa<5ce   mannum  , 
conformis.  (*)  Vid.Petrum  de  Marca  de  Concord.  Sac.  &  Imp.   1ut  h*/>et*** 
Tom.  I.  lib.  I.  c.  1.  num.  4.  pag.  7.  &c  Tom.  II.  lib.  VI  c.  1.  p.58.   T{™Jl  £ 
&  exquo  illumplurima  in  opere  illo  mutuatum  efle,  Luc&Hol-  e(efa  Galli. 
ftentt  aifertum  fuit  M.  Antomumde  Domtnis,8z  Republ.  Eccl.   can*p.  317, 

E  lib.  3i8,  }i9. 


^ ffi(340@ 

lib.  i.  c.  5.  feqq.  pag.  ifjt  Num  vero  ,  ut  Romanse  Curiae  aflen- 

ratores  perverse  docent ,  per  Pontifices  Romanos  eam  Epifcopt  ob- 

tmeant  ,  ita  utfedes  Apofioitca  Romana  fons  &  radix  fit ,  unde 

Epifcoporum  auflorttas  emanet  ?  Ubi  laudandus  omntno  eft  in 

hocnegocio  Zelus  Procerum  GallicanaeEcclefia»,  qui  fuae,quam 

a  Chttfto  immediate  habent ,  auctoritati  adverfe  opinioni  nun- 

quam  non  animose  obftiterunt ,  ficut  factum  maxime  in  Concilio 

TndentinojL  Cardinalibus  Lotharingo  atque  Caftilianaeo,  pluri- 

busque  aliis,  etiam  gentis  Hifpanicae  atque  Germanica;  Epilcopis 

acDotfcoribus,  tefte  Petro  Suave  Po/ano  in  Hiftoria  Conctlii  il- 

lius  multis  in  Iocis,cumprimis  lib.VII.p.  661.  teqq.  3c  709.  feqq. 

&c.  cujus  narrationem  hac  in  re  adverfus  Scipionis  Hennci  Cen- 

furam  defendit  Heideggerm  in  Anatome  Conctl.  Trident.Part.  1. 

p.  m.  879.  feqq.    Et  nuper  etiam  unanimi  confentu  Parifiis  men- 

fibus  Martio  ac  Majo  Annoi68i.  congregati  Gallicanae  Ecclefias 

Antiftites,  contrariam  ab  Innocentio  XI.  moderno  Pontifice  Bul- 

larumque  ejus  defenibribus  ,  fub  anathematis  fulmine,occafione 

Monialium  feu  Canoniflaruui  Regularium   Monafterii  loci  de 

Charonne ,  nec  non  Iibri  a  Johanne  Gerbafio  Anno  1679.  Pari- 

fiis  de  Caufis  Majortbm  ad  caput  Concordatorum  de  caufis  editi, 

propofitam  fententiam  rejecerunt ,  criminique  ha?refe«s  fibi  impa- 

cto ,  Apoftolicum  oraculum  Aclor.  XX,  28.  Attendtte  vobis  & 

univerfo  gregi ,  in  cjuo  vos  Spiritm  S. pofuit  Epifcopos  rege re  Ecc/e- 

jiam  .DiiYjOppoiuerunt.    Vid.  Procez.  verbalde  /' 'Affemblee  ex- 

traordinaire  de  Meffeigneurs  les  Archevecjues  ££  Eveque*  tenue  en 

l Archeveche de  Pari*  aux  mois  de  Mars  &  de  May  168 r.  p.  37, 

46,  /9,  61.  Sc  adde  le  fermon  prefchea  /'ouverture-  de  1'Affem- 

blee  du  Clerge  de  France,  par  Jaques  Benigne  Bofluet  Eveque  de 

Meaux,pag.  2Z.&  16.  fed  hxc  per  occafionem  atque  in  tranfitu. 

Imitati  (ic  fideltter  majorum  fuorum  exemp/a,  ej/u&  &  loco  citaio  allegarunt  , 

qui  ab  Anno  14-29.  varijs  in  occafiombm  dotlrinam  hanc ,  contrana  ei  acri- 

ter  impugnata ,  defenderunt  ,tefiesque  ejm  erunt ,  cjuorum  libri  Pontificum  fen- 

tenti.t  faventes,  Facultatis  Theo/ogtcte  Parifienfis  cenfura  fubjecit  fuere ,  Bo- 

naventura  Chaflaing,  Anno  i6jo.X.  Decembr.  Johannes  Bagot  fefuita  16 ff. 

Tacobus  de  Vernant,  Anno  1664..  d.  XXIV.  Maij;  notatuque  dtgna  funt  ver- 

ba  Cenfurtt  libri  facobt  de  Vernant:  Hx  propofitiones,quarum  dua?  priores 

aflerunr ,  Apoftolos  non  fuifle  conftitutos  Epifcopos  a  Chrifto  :  Csteras 

ver6 


ver6,  poteftatem  jurisdictionis  ipfbrum  non  efle  immediate  a  Chrifto,  falfc 
fiint  >  verbo  DEIconrrarise,  olim  a  facra  facultate  reprobata».     ferba  ecfui- 
dem  hac  Alexandrum  VII.  adeo  pupugerunt ,  ut  Bullam  obinde  contra  Theo- 
logicam  Partfientcm  Facultatem  edideru  fatis  acerbam  ,  cjuam  vero  accurate 
txaminarunt  Confilij  Regij  ,  cjuod  Parifis  efl,  Affefforcs  ,  in  fcripto  ejuodam , 
[quod  Anno  1667.  Monaflertj  cum  alijs  raris  ac  cur/ojis  in  hbro  quodam  Gal- 
hco  :    Recueil  de  diverfes  Pieces  pour  la  Defenfe  des  Cenfures,  conjunblim 
typis  eji  exprejfum,  )  fub  titulo  :  1'Advis  de  Meffieurs  les  Gtns  du  Roydu 
Parlem.nt  de  Paris ,  fur  un  Bref  du  Pape  du6.  Avril  i66s.  contre  la  Cenfure, 
que  la  Faculre  deTheoIogie  avoit  faite  du  livrede  Jaques  de  Venant  &  de 
celuy  d'AmadcusGuimenius.     Auclor  tamen  libelli-,  cjui  nuper  comparuit : 
CritiqueGeneralede  1'Hiftoire  du  CalvinifmedeMonfieurMaimbourg,/>  mt 
143.  his  infuper  habitis ,  <rs?u,ttv  Epifcoporum  Gallia  huic  corum  dotlrm&  ad- 
verfart,conatur  o/lendere,  cjuam  bene>alij  me  rettiu*  judicabunt. 
Dubito  porro  valde,num  magisquid  appofite  pro  hac  fententia 
illuftranda  repenri  pofllt,  quam-,  (fiquidem  ea  immutaveris,&: 
ad  Principumpoteftatem  accommodaveris,  )  quaeCelebisRo- 
manae  ledis  Cardinalis  Robertus  Bellarminus^  de  papalis  Potefta- 
tiscollatione  fcripfit,  lib.  1.  deRoman.  Pontif. cap.  17.  qua»  ita 
conceptafunt  :    Obfervandum  eft.in  Pontifice  effe  tria  :  Pontifi-  ***'»"  V*  "** 

r  ■    A  rr  j  n     r  a  r  I   /crime.ciuod 

catumipjum^  quiejt  quafiforma  qu&dam  \  Perfonam  cju*,  e/t  Jub-  Azonus  /„. 
jsftum  Pontificatas ,  &  conjuntlionem  unita  cum  altero.   Ex  cjui-ft,t.  MoraL 
bus  rebus  pnmajooc  eflytpje  Pontificatus  afoio  Chriflo  efl  ,  perfo~p*rt.  Il.ltt. 
na  ut  efl  perfona  elecla  £5? defignata  ad  Pontifkatum  eflab  Eletto- Xc-\?  I02° 
ribus  :  fllorum  efl  enim  defin-nare  perfonam  :    Ipja  vero  conjun-      ^  & 
tlio  efl  a  Chriflo  mediante  atlu  humano  E/etlorum  :    dum  enim 
ehgunt  ($  de(ignant  certam perjbnam^concurrunt adconjunfiionem 
PonttficatHs  cum  illa  perfona.  Neque  inepte  aut  praeter  rem  argu- 
mentantur  ,  qui  vel  ob  id  contrariam  fententiam  de  Civili  po- 
teftate,  vel  a  Populo ,  vel  a  Pontifice  Romano  dependente  ,  non 
adm.rtendafiiadent^quod  infinitisjmalis  atq;  turbis  caufam  dederit 
ha&enusj,  &c  daie  etiamnum  poflit ,  uti&:  infrainfec~t.II.  tragae- 
dx  qiuedam  exdoctrinailla  derivatae  confpectui  noftro fele exhi- 
bebunt  ,  Utnon  abs  re  fciipferit  Petrus  de  Marca  deConcord. 
Sac  &  Imp.  Tom.  I.lib.  II.  cap.  2.  pag.  f8  b.  fententtam  illam  U- 
bertatem  Regum  a/nfuopatlo  imminuere  ,  dignitatem  violare  ,Ja- 
Hiowbus  vtros  Jubmtniflrare.    Neganr  quidem  Beltarminus  atq; 
Snarezjus ,  tale  quid  ex  doctrina  fua  emanarej  led  utriqj  os  obftru- 

£     x  xit 


#(j6.-)& 

xit  M.  Antonius  de  Dominis ,  (  quem  Lutheranifmum  adverfits 
auEioritatem  Vicarij  JESV  Chrifti  m  terris  renovajfe  &  fuften- 
pajfe  >  abs  re  queritur  Maimburgius ,  Hiftoire  du  Luther.  Tom. 
I.lib.I.  pag.  71.  verbo  qliippe  DEI  fatisfultum ,  neque  ope  Cal- 
viniani  &  Apoftatas indigentem)  illi  de  Republ.  EcclefMh.VX,  c.i. 
n.3<J.feqq.  p.534. huic/# oftenferror. ejus c.$.n.  10.  Plures  alias ra- 
tiones,quaru  multasapud  D.  Hulfemannu  in  Manual.  Aug.  Conf. 
Difp.XIV.  p.  616.  feqq.  reperies,  ne  prolixus  nimis  fim,prcetereo.  - 
§.  16.  Sequitur ,  ut  quae  Veteris  Ecclefia;  Doccorum,qui 
recentes  ab  Apoftolorum  atque  Apoftolicorum  Virorum  difci- 
plina,eorum  praefcripta  &  intelligebant  melius,  &  perfectius  im- 
plebant ,  hac  de  re  mens  fuerit,exponam  ;  Quos  vero  aliter  at- 
que  nos  docuifle  non  reperimus ,  eftque  abunde  quoddeeorum 
confenfu  gratulari  nobis  poflimus.  Non  adducam  magnam  ab 
iis  hanc  in  rem  dictorum  copiam  ,  neque  etiam  paginarum  id 
anguftia  permittit ,  pauca  vero  qua:  citabo  ,  ejusmodi  erunt ,  ut 
nufii  nifi  frivolae  exceptioni  fint  futura  obnoxia.  Agmen  ducat 
piiilimus  Antiochenorum  Epifcopus  Theophilus,  qui  tres  iibros 
ad  Autolycum  fcripfit  adverfus  Chriftianae  religionis  calumnia- 
tores ,  &  in  quorum  primo,pag.in  orchodoxogr.  291  haec  habet 
verbr  :  0  Qotfiitfvt  vttq  t*  £h«  yiyoviv  ,  tk  mox  eum  vocat  o%v- 
B-f>o7rov  Ci?o  B-iv  TtToiyuivov  ;  rationem  quoque  fubjungit,  Tfo- 
nsco  yoiflm  toi^.  0i»  olKovoyLictv  twrlsiuTcu.  Non  aliam  hanc 
circaremregulamtenuit,qui  fub  eadem  cum  Theophilo,fecunda 
falicet  ab  Apoftolis  fucceftionefloruitjfinctillimus  martyr  Irena- 
hs  Lugdunenfis  Epifcopus :  Is  lib.  V.  adrerfus  hcerefes ,  cap.  XX, 
atqueXXIVjubidocetnona  Diaboio  ,  fed  a  DEO  conftitutas 
eile  ten  enas  poteftates  ,  hoc  idem  aliquot  teftimoniis  ex  veteris 
pariter  atque  novi  Teftamenti  fcriptura  allatis ,  Proverb.  VIII,  f, 
c.XXI,i.  Roman. XIII,  1.  probat,  poftremoque  fubjicit :  Cu- 
fus  entm  jujfu  homin&s  nafcuntur3  hujus  jujfu  &  Reges  conftituun- 
tur,  Neque  aliter  TertulUanus ,  primus  inter  Latinos  Patres  fcri- 
ptor ,  qui  aliquot  poft  annis  fubSevero  vixit ,  in  Apolog.cap.  30. 
rol.  f9»  Inde  eft  Imperator  ,  unde  eft  homo  antecjuam  Imperator, 
indepoteslasilliunde  &  JpiritHs,  &  pauloante:  Sciunt,  (Imperato- 
res  )  quis  illis  dederit  imperium  ,  fciunt  qua  hommes  ,  ejuis  & 
animam  :  fentiunt  eum  DEVM  effe  folumjn  cujus  folins  pote- 
slatefmt.  Confer  etiam  cap.  35.  fol.  61.  &  alibi  in  Apologetico 

pailim. 


paflim,  Idem  in  libellofuppIici,quem  ad  Scapulam  AfricaePro- 
vincix  Praefidem  ,  (  qui  quis  fuerit  ?  vid.  Baron.  ad  an.  103.  num. 
VII.  Tom.  II.  Annal.  pag.  570.)  quoviolentos  illius  impetus  ii- 
fteret  faevitiamque  retunderet,  fcripfit  cap.  i.  fol.  88.  exomnium 
tum  viventium  Chriftianorum  mente  ait :  Coltmns  Imperatorem 
fic,  cjuomodo  &  nobis  Itcet^  ipfi  expedtt  ,  ut  bominem  a  DEO 
fecundum,  &  cfuicqutd  efl  a  DEO  confecutum  ,  &  folo  DEO 
mtnorem  ,  fic  enim  omnibus  major  efl  ,  dumfolo  DEO  minor 
eft.  Verum  id  efle  ,  quod  modo  Tertulltanus  de  Chriftianorum 
veterum  hac  in  re  fententia  fcripfit ,  Dtonyfit  Alexandrmi  refpon- 
fio  pra?fec^Oi£miliodataprasclareoftendit :  NosunumDEVM 
omniumrerum  opificem ,  cjuiValeriano  &  Gallteno  B-zopxf-oiToKy 
facratijfimis  Auguflis  imperium  tradidit  ,  gatnxeiciv  iyyHpnv&v- 
7<»,  ( nullo  interjecio  medio  ipfe  eorum  manibus  (ceptrum  tradi- 
dit ,  <r  baf  t*  \t)tltn  felbo:  in  bieJfywto  $e&cn  /  ut  noftn  Ger- 
mani  loquuntur , )  columm  &  adoramus  ,  apud  Eufeb.  Hiftor. 
Eccl.  lib.  VII.  cap.  II.  pag.  zf8  eodem  ferc  loquendi  modo ,  quo 
in  praefatione  Parifienf Synod.  Tom.  XXI.  Concil.  Parif.  p.  1  $  $> 
dicitur  :  Cnmigiturhtc  itafideliterfe  habeant,  Qf  licjutdo  pateat^ 
Ecclefiam,c/uam  Chriflus  ■>  cjuieamfuo  proprio  fangutne  redemit, 
fuiscfue  orthodoxis  famulis  Hludovtco  &  Hlothario  glortofis  Augu- 
ftisjregendam  tuendam  c^  committere  occultafua  dtfienfatione  voluit 
&c.  iidem  DEO  pleni  principcs  ccelttus  injptrati  £$c.  Ejusdemopi- 
uionis  fautor  fuit  Eptphanius  Salaminis  in  Cypro  Epifcopus ,  qui 
haerefi  XX.vel  XL,quae  eft  ArchonticoruTom.I.  Opp.  p.294.  edit. 
Petav.  inquit :  £icchov&  yecp  (n  i%*o~loi)  is)v  «V  ojVtb  t«tg  Ik  3"«8 
T%7*>/xgi'©-'  ra   to   k&kov   'srpXTlovTt.    Kj   of&i    co<  «I    i&Qcc    olvTn 

>)    K00-(JHKti    iK    B~iti     TiTXKTOtt    Kj    fX&^&lp&{   \xx(Zi    T»V    i^TlXV    '     ** 

dxxot,y&iv  $\  tsoB-lv  oixx'  iK  S-fs.  Eandem  in  fentenriam  col- 
ligi  mulca  adducique  poftunt,  ex  Ignatto  ,  Origene  ,  Augufiino^ 
Optato  MtUvitano ,  ifidoro  Pelufiota  ,  Gregorio  Turonenfe ,  Ifido- 
ro  Ht/pa/enfe,  aliisque  ,  iis  cumprimis,quiin  teinum  ntque  de- 
cimum  Romanorum  caput  commentati  funt  ,  Ambrofto ,  Chry- 
fofiomo  ,  Hteronymo ,  Theophylacio  ,  Oecumenio  &c.  (ed  mihi  in 
praefens  eos  nominafte  fufriciat,maxime  Augufltnum^cujus  religio 
quemadmodum  magni  aeftimanda  eft  ,  fic  pietas  ac  prudentia, 
quam  oftendit  faepe  alias,nunc  a  nobis  ,  &  prscipue  in  hoc  ar- 

E     }  -gumen- 


gumenco  non  minoris  fieri  debet ,  quam  piarcIarojGallorum- 

que  erudicis  in  joumal  des  Sfavans  ,  An.  K766".  d,  XWMartii , 

impense  Iaudato  opere,  de  Ctvttate  DEf,  fubinde  ac  luculenter  eft 

teftacus.     Sed  oblicus  pene  eflem  Gregorij  M.  infimo  haud  qua- 

quam  loco  ponendi.     Is  uti  mulca  huc  racienciap.  flim  iu  epifto- 

Jis  fuis  habet ,  tum  digna  prae  aliis  videntur »  ut  huc  tranfcnban- 

cur  ,   quae  lib.  i,  Epift.  38.  ad  Imper.  Phocam  fcribit  :  Glurta  tn 

Excelfis  DEO ,  qutfecundum  quod  ficnptum  eft  ,  mutat  tempo- 

ra  &  transfert  regna ,  -  -  bemgnitatem  ptetatis  veftr<t  ad  /mpe- 

rx\       riale  fafttgium  perventjfe  gaudemus :  &  in  Epiftol.  61.  ad  Mauri- 

Confer  et/Jt.  riUlT1  Auguftum  Phocas  Anteceflorem,  poteftatcm  hutc  tn  omnes 

undeMaim  hommes  cce/tttts  datam  fcribit,  icem  lib.  4.  ind.  1 3.  Epift.32.  Pi- 

buritw  td   ijfimus  atque  a  DEO  conftttutus  Domtnus  nofter  &c.    E6  aucem 

kabet ,  lcs    m;nus  ^icta  hasc  Gregoiii  omicci  debebanc,  quo  pluns  auctori- 

T)ToiK&  LU  Cas  e)us  )am  oum  mEcc'eiia  Romana  fk  imprimis  apud  Gallos 

bcrtcz  de     aeftimari  confuevit,  quo  de  Ftlefacum  Partfienfem  Theologum 

TEglifc  <3al-  vide,de  facra  Epifcop.  auctoritace  rol.  8.  &  p.edic.  Parif.  1606.  dc 

licane,.  Uve adde ,  qui  Gregoriiobfervanciam  erga  Mnuricium  commendac, 

b^Ecdcf.  (*)  Maimburgtum  in  Hiftoire du Lurher.  Tom.I.  lib.  2.  p.  190. 

Gall.  p.453.    Jungi  Gregorio  M.  poteft  Thomas  de  Acjuino  Doc~tor  dictus  Aa- 

gelicus,  ( fi  quidem  dignus,qui  llluftri  fandtiilimorum  Patrum  nu- 

2(ud}  tft  frCtt  btcfcr  3<tf)l/in  fiimili  negocio  Lutherus  nofter  aic  Tom.I.  Alcenb. 

pag.  708.  a.  Ht  !)Cilt$e  Thomas  »r>n  Aquino  ,  t|f  «V  ancW  |>eilf^  /  tantl 

id>  jnxtifel  fa|f  baran  /  burwtlman  fo  gar  fcincn  (Bcift  an  tt>m  fpufcrcn  unb 
ttcc&cn  fan. 

mero  ac  cohortegaudeat , )  cujus  non  minor  in  Romana  Ecchfia 
veneratioeft  atque  ipfius  Augufttni,  uti  ex  Janfeniano  certamine, 
edictis  regiis  (  quaj  habentur  in  fournal  des  prtnctpales  Audien- 
ces  du  Parlement,  edic,  Parif.  167$.  Tom.  Il.lib.  6.c.  29.  pag  667. 
feqq.  ufquead^i.  ubi  pag.672.  digna cumprimis  eft  Nobilifli- 
mi  Taloni  Advocaci  Generalis ,  contra  Alectenfem  Epifcopum 
Regio  edicto  fubfcribere  recuiantem,  diflertatio  pro  jure  Regis 
,  circa  facra  ,  quaj  diligenter  legacur, )  Anno  1 664.  prufcripto,  nec- 

dum  tamen  penitus  iopito ,  abunde  patuit.  Noftra:  autem  fen- 
tentije  Thomam  hac  in  re  accedere ,  ex  B.  noftn  Dorfchet  libro, 
quo  Thomam  in  mulcis  fi  jei  capicibus  vericacis  confeflorem  ruifle 
oftendit,  annoque  [i6$£,  Frajicof  urti  cypis  commific ,  fect.  IJL  §. 

<J.pag. 


6.pag.7j-.  difcere  illi  poflunt ,  qui  hajc  forte  ignorant  :  Defen- 
fionemvero  Dorfchei  Celebri  HamburgenfiumTheoIogo^?*- 
fero  debemus ,  qui  in  vindiciis  fiiis  Evangelico-Thomifticis  con- 
tvaThomam  Leonhardi  &c  Albertum  Zenncrum,  pag.  i^o.feqq. 
Dorfcheo  nontantiim  praeclaram  opem  hocin  capite  tulit  ,  fed 
&  plura  obfervatu  non  indigna  thefinque  noftram  egregie  tuen- 
tia  adduxit.  Quae  vero  ex  libro  de  regimtne  Principum  ,  qui 
Thomae  vulgo  tribuitur  ,  &c  hoc  nomine  ab  Axjtrto  Inftit.  M  oral. 
Part.  II.  lib.  IV.  cap.  19.  pag.  479.  feqq.  &c  lib.  X.  |c.  1.  pag.  10 1 9, 
feqq.  edit.  Lugdun.  \6\64  (  quo  impudentiorem  fententiae  noftrae 
hoftem  praeter  Carrerium  non  legi, )  pafllmcitatur,  adduci  vul- 
go  folent ,  Thomae  non  efle ,  ipfe  Bellarminus  de  fcriptoribus  Ec- 
clefiafticis  pag.  254.  concedit,  &c  recte  eriam  a  Guil.Barclaw  de 
Regnocx:  Regali  Poteftate  adverfus  Monarchom.lib.^.p.  490. 
obfervatum  eft.  Thomae  ver6  non  adverfabuntur  vel  faltem  non 
adverfari  deberent,qui  do&rinam  ejus  vi  conftitutionum  fuarum 
fequi  tenentur,  utide  Domimcanis^Capucinis,  (quos  impense  Ba- 
luzjus  laudat,  adeo,ut  illo  hominum  genere  an  melius  aliejuid  aut 
fantliusjtt  fe  nefcire  fcribat  ,  in  Epiftola  de  vita  Petri  deMarca, 
quae  hujus  Operi  de  Concord.  Sac.  &c  Imp.praefixa  eft,p.  1  i.a.)atq; 
Carmelitis  conftat ,  cumprimis  de  fefuitis^  quibus  in  Conftitutio- 
mbus Illuftr.  Societatis  lefu,  part.  4.C.1 4.  §.  1.  injungitur  :  Lega- 
tur  doSlrinaJcho/afiica  D.Thom&\  &c  in  Congreg.  General.  can. 
9.  Sequantur  noftri  DD.  in  Theologia  Scholaftica  dotlrinam  S. 
Thoma ,  nec  deinceps  ad  cathedram  Theolog.  promoveantur,  ntfi 
ejut  D.Thom&dotlrin&  bene  affetli fuermt  :  Ab  ea  veroaheni  do- 
cendi  munererepellantur.  Exhisveroomnibus  Patrum  teftimo- 
niis  ,  quaeproduximus  ,  Chrifti  &c  Apoftolorum  doctrinam  de 
dwmvB-wlot,  imperantium  confirmantibus  ,  P^eges  Principesque 
quosvis,tam  bonos  quam  malossimmediate  a  DEO  efle  confti- 
tutos,  omniquequoad  homines  poenarum  metu  folutos ,  confta- 
re  certum  eft.  Neque  apud  Graecos,  Latinos  ac  Africanos  Pa- 
tres  ,  ullus  ad  undecimum  ufque  feculum  notari  poteft  ,  quin 
do&rinam  hanc  praedicatione ,  commentatione ,  tractatione ,  di- 
fciplina  atque  ufu  confirmarit.  Ex  quo  vero  Ecclefiae  Romanae 
Antiftites  Gregorii  VII.  do&rinaeatq;  moribus  fefe  conformantes, 
fupra  Reges  atqj  Imperatores  fe  conftituerunt ,  multum  do&rina 


*sK4°0& 


A  Gregorio-  entm  VII.  contraria  Jenienttx  tmttum  defumi  debere  ,  BenignuS 

Milletotus  du  Delttl  Communjn  Ltbertattbus  Ecclefia,  Gallic  Tom.  I.p.f2^.t 

paruer  ajfertt ,  fimulcjue  miratur ,  per  tantum  temporis  (fattum  mter  CLXIII. 

PapM  ,  cjui  Gregonum  pr<tceJferint,non  futjfe  ,  c/ut  vei  ipfi  ferente  occafone , 

cum  imperarent  Conftantius  Valensque  Amant ,  Julianus  paganus  ,  Ana- 

ftafius  Eutychianus ,  Heraclius  Monothelita  ■>  inpraxi  vel in  dvclnna ,  ullum 

tndictum  nobis  reltauerint  ,  Princtp&s  non  immcdiate  a  DEO  ,  fed  d  pcpu/o 

poteflatem  fuam  habere ,  aut  etiam  cum  Papa  vifum  fuerit  e  re  Ecc/efu  fore, 

tl/os  toco  movere  atque  punirepojfit.   Mtratur  idem  Carolus  Faye>/#  Ltbertat. 

Ecclef.  Gall.  Tom. I.pag.  2op.    Non  rransgrediamur,  haudimmeritb  Ltberta- 

tum  Galltcana.  Ecc/efia  Vtndtc&s  Tom.  I  p.  122.  &  +63.  cum  Salomonc  Pro- 

verb.XXII,28  exhortantuf ,  terminos  anrquos  quos  polueinnt  Patres  noftri. 

Quodtpfum  &  modernus  Papa  InnocentiusXI.  alia  licet  in  caufa  hortatur in 

eptflo/ajua ad Regem  noslrum  D.XII.Martij  i682.exarata. 

hajc  immutatafuit.    Plura  Patrum  dicta  arque  teftimonia  itemque 

Conciliorum  decreta  D  Gerhardus  nofter  LL.  Theolog.  de  Ma- 

giftratu  Politico  §.46.  M.  Antoniusde  Dominis  de  RepubJ.  Ec- 

clef,  Iib.  VI.  cap   1 ,  n.  X.  feqq.  pag.  512.  Davtd  Blondel/us  de  for- 

mularegnante  Chrifto,  feci.  z.  p  187.  feqq.  Claudtus  Salmafim 

in  Defenf  Reg.  c.  3.  p.  8 1 .  feqq.  &  qui  principem  jure  locum  hos 

inter  tenet  Petrus  de  Marca ,  de  Concord.  Sacerd.  &  Imp.Tom. 

I.  lib. II.  c.  II.p.  59.  citaiunt.    Multa  etiam  iparfim  habent  Anti- 

quitates  Ecclefiafltca  Magni  mei  Praefidis  Dn.  D.  Bebelij ,  qua- 

rum  continuationem  urproximeconfpiciamus,  (cio  feriamultoru 

piorum  efle  vota  j  quorum  interpres  jam  jam  extitit  Illuftris  Baro 

Botneburgtus  in  epiftola  ad  Celeberrimum  Theologum  meumque 

magnum  Patronum  Dn.D.  Spenerum,  cui  profpera  DOMINUS! 

_    ..      ._vid.  iaudatiDn.  D.  Bebe/ij  Epiftola  Dedicatoriam  in  Antiquitates 
Exttttt  etta  f      ,  a^,       j  ajj      •         vt^ 

Nobtltfiim*  tnum  pnorum  ieculorum ,  A.  itftfo.editas.    Adduxi  vero  Patrum 

Bofius  de     confenfum,  non  tam  ut  inde  fidem  aftruam  >  quam  ut  his  quae  di- 

comparxndA  cere  volui,ab  ipforum  didtis  aliquid  ornamenti  accedat ,  utque  ubi 

™r'ffcr,,>e'  multi  diverfis  temporibus  ac  locis  idem  pro  certo  afrirmarunt,id  ad 

"' *' 4I*  caufam  univerfalem  referri  debeat,     Neque  enim  Veterum  de 

Ecclefia  bene  meritorum  Do&orum  fcripta  alio  loco  habeo  , 

quam  teftimonia  &  confefliones  veritatis  ,  cum  qua  in  quantum 

conveniunt  ,    temere  ea  rejicienda  non  puto.     Habeo  bonorum 

exemp/um  yincpiiti\\capuclTerentium  m  Heautont.  quo  exemp/o 

tmhi  /tcere  idfacere,  quod  tllt  fecerunt  put*.  % .  i  7. 


»(4'-)* 

§    17.      Huicce  Patrum  teftimonio,in  gratiam  Romanas 

Curiae  devotorum  ,  fubjicere  lubet  conftantem  cum  Veteris,  tum 
recentioris  inprimis    Gallicanae  Ecclefiae  hac  dc  re  affeveratio- 

nem.     Equidem,  fi  Emanuelem  a  Schelflrate  Antverpienfium 
Theolo^um,  Virum  cajteroqui  non  indoclum,  (qi:t  nonita  pri- 
dem  AntiaiHitatem  illuslratam  ctrca  Conciha  generaha  &provin- 
cilia  ,  decreta  &  gcfla  Pontificum  &  pracipua  totius  Ecclefiaftica 
htflori*.  capita  Antverpias  edidit  ,  fermeque  in  ea  id  unice  egit, 
un  *    Romani  Pontiricis  primatum,omnesque  aJios  fuperamem 
*  Unde  *$  Innocentius  Xl.cjuihoc  tempzre  Papah  auSloritate  fruiturt  cui  U- 
borem  iSlumfuum  auElor  dedicavit,  titulos  honor&sojue  ei  in  navat<t"opera  com- 
■penfatwnem  multum  auxit ,  ceu  depr&dicatum  a  Schelftratio  va/de  efl  in  jecun- 
di  libri  illius  Volummis  dedicatwne. 

auctoritatem  ftabiliret  magis  atque  firmaret,)  exlibri  fui  Diflerta-    , 
tione  prima  ,  ubi  Gallorum  do&iflimum  Launojumy  de  Papas 
Primatu  refutare  nititur,  audire  deberemus ,  Gallicanam  Ecclefi- 
am  m  his  fimilibusque  controverfiis  ,  quibus  Paparum  ,  quam 
fibi  in  Regum  Principumque  jura  vendicant  ,  auctoritas  peP 
(um  it ,  nequaquam  ab  aliis  facrae  Monarchias  Archite&is  diC- 
(entire,aflerere  neccfle  haberemus ,  cui  vero  res ,  cum  ceu  mox 
dicenda  patefacient ,  ciara  fit ,  pro  refponfione  bonam  mentem 
precamur  :  Et  vel  fbla  Libertatum  Ecclefiae  Gallicanae  duo  vo- 
lumina  1639.  Petri  Puteani  cura  Parifiis  typis  nitidilTimis  con- 
junclrim  cdita  ,  quorum  copiaab  Excellentiffimo  Polyhiftore>& 
cujus  meritorum  magnitudo  omnemdicendi  ubertatem  fuperat, 
Dn.D  0 ^BRECHT TO noftro,  piofuo  in  bonas  literas  earumq; 
Cultores  infigni  amore,  facta  mihi  eft,  falfitatis  Schelftratium 
convincunt ,  fi  maxime  nulla  nobis  alia  fubfidia  reftarent  atque 
argumenta ,  uti  quidem  abunde  reftare,  jamjam  aggredior  often- 
dere.  Sit  vero  inftar  omnium  Concifium,quod  A.DCCCXXIX. 
VIII.  Idus  Junias  ( non  560.  utmulti  perperam  exiftimantj  Lu- 
tetias  Parifiorum  ,  ab  Epifcopis  quatuor  Provinciarum  Rhemen- 
fis >  SenonU ,  Turontca  &  Rothomagenjis  celebratum  eft ,  vocari- 
que  Concilium  Panfienfe  VI.  fblet ,  in  quo  confcripti  Patres  Lu- 
dovicum  Pium ,  officii  fui  graviter  admonent  ,  &  juris  cuique 
reddendi  perpetuam  voluntatem  ab  eo  exigunt ,  cjuod  impertum 
fuum  DEO  ipfi  ,  non  autem  decejfonbus ,  deberet.     Non  pi- 

F  gra- 


•  Ui.)« 


grabor  verba  eorum ,  utut  plura  aliquantum  fint ,  exTomo  XXI» 
Conciiiorum  Anno  cid  idc  xliv.  Kegio  juiluParifiisedito- 
rum  lib.II.  c.  f.  pag.  zi6.  nj.  huc  tranfcribere.  Nemo  Regura 
k  progenitoribus  regnum  fibi  adminiflrart ,  fed  k  DEO  veraciter 
atque  humiltter  credere  debet  dari :  qui  dicit }  meum  efi  Confilium 
£f  aquitas ,  mea  eil  prudentia  ,  mea  efl  fortitudo  :  per  me  Reges 
regnant  ,  ($  legum  condttores  jufla  decernunt  :  per  me  Prtncipcs 
imperant ,  &  potentes  juflitiam  decernunt.  Quod  autem  non  ab 
hominibus  ,  fed  k  DEO  regnum  terrenum  tnbuatur  >  Daniel 
Propheta  teflatur  >  dicens :  In  fententia  Vigilum  decretum  efly  & 
fermo  fanUorum  &  petitio  »  donec  cognofeant  viventes  ,  quod  do- 
mtnatur  Excelfus  in  regno  hominum  ,  &  cuicunque  voluerit  dabit 
iiludy  c^  humilimum  hominem  conflttuet  fuper  illud.  Jtem  idem 
loquens  de  Nabuchodonofbr  ad  Ba/thazar:  Donec  cognofceret  >in- 
qutt  ,  quod  poteflatem  haberet  Altiffimus  in  regno  hominum ,  ££ 
quemcunque  voluerit ,  fufcitabit  fuper  tltttd  Et  per  Hteremiam : 
Hac  dicit  Dominus  exercttuum  DEVS  lfraet  :  Hac  dicetis  ad 
Dominos  veflros  :  Egofeci  terram  &  hominem ,  &  jumenta  quce, 
funt  fuper  faciem  terra  >  in  fortitudine  mea  magna  ,  &  w  bra~ 
chio  meo  excelfo  ,  £j?  dedi  eam  ei ,  qut  placutt  in  oculis  meis*  Hi 
vero  yC/ui  k  progenitonbus  fibt  fuccedere  regnum  terrenum^ non 
potius  k  DEO  dariputant ,  tllis  aptantur ,  cjuos  Domtnus  per  Pro- 
phetam  improbat  dtcens  :  Ipfi  regnaverunt  &  non  ex  me  y,  Prtn~ 
cipes  extiterunt  &  non  cognovt :  Ignorare  qutppe  DEIprocul  du~ 
bio  reprobare  efl.  Quapropter  quicquis  mortalibus  temporaliter 
imperat ,,  non  ab  homtntbus ,  fed  a  DEOfibi  commtffum  regnum 
credat ,  multt  namque  munere  dtvtno  ,  multt  etiam  DEI  permif- 
fu  regnant.  &  pauio  poft:  Confiat  ergoyquianonafiu,non  votoy 
neque  brachio  fortitudinis  human* ,  fedvtrtute  ,  imo  occulto  ju- 
dtcto  dtjpenfationis  dtvina ,  regnum  confertur  terrenum.  A  qua 
Concilii  iententia,  neque  Veteres  Gallia:  Doctoresatque  Epiico- 
pi  deflexerunt  unquam  ,  &  recentiores  recedere  grande  nefas 
6c  piaculum  eile  recle  putant.  Docent  Irenai  Lugdunenfis,  (cu- 
jus  &  verba  quardam  in  paragrapho  pracedente  annotavimus») 
Remigij  Remeniis ,  &  Gregorq  Turonenfis  Epiicoporum ,  irem- 
que  Htncmari  Rhemenfis  Archi-Epiicopi  ,  nec  non  Bernhardi 
ClaraevalleniisAbbatis  libri,quos  reliquerunr,atque  epiitola?,quam 

vera 


@(43.)® 


vera  fint ,  qua?  diximus.  Infecuri  eos  quifuerunt ,  Petrus  ab  Al- 
littco  Cameracenfis  Epifcopus ,  ejusque  illuftris  Difcipulus  foh. 
Gerfon  Parifienfis  Academia:  Cancellarius ,  (  in  cujus  laudibus 
Lutherus  noftermultus  eftTom.I.  Altenburg.p.836  b.  &Tom. 
VI.p.  28.  a.  &c.  )  ut  &,  quiGerfonem  praeceptorem  habtiit  Ni- 
colaus  de  Clemangis  ,  itemque  fohannes  de  Parijiis ,  facobus  Al- 
maymis  Chenonenfis  Archidiaconus  ,  Simeon  Vtgortus  Archi- 
Epifcopus  Narbonenfis,  (quem  Marejtusfk  ipfe  Galius,Tom. 
I.  contra  Tirinum  p.  283.  Libertatum  Ecc/e/ix  Ga/Ucana  acer- 
rimum  propugnatorem  appellat , )  plurimique  alii ,  qui  hocatquc 
fuperiori  fecuioinGalliafloruerunr  eruditiflimi  Viri,  non  mino- 
ri  ftudio  ac  pracdecefTbres  fui  ,  doctrinas  illi  adhxferunt.  Taceo 
Clariflimos  Viros,  Fauchetium,  Pafquierium  ,  Ptthceum,  Hot- 
mannum ,  Servtnttm  ,  Mtlletotum  »  aliosque  Hbertatum  Gallica- 
rum  confarcinatores  ;  neque  commemorabo  ftudium  Franctfci 
de  Vttloria  ,  magni  nominis  inter  Dominicanos  Theologi ,  qui 
m  reledtonibus  fuis  n.  8.  Andret,  Duua/lij  Profeflbris  Parifien- 
fis ,  qui  deSuprem.  Rom.  Pontif.part.i  q.i.  itemque Do&iflimi 
Parifienfis  Theologi  Filefacii  qui  in  elegahti  ac  perraro  libello, 
quem  Seletla  infcripfit,  hb.I.pag.ncj.feqq.  ut  &  Edmttndi  Ri- 
cherij ,  Theologicae  Parifienfis  Facultatis  Do&oris  atque  Sorbo- 
nas  Syndici  ,  qui  de  Ecclefafiica  &  Politica  potejiate,  nec  non  e- 
jus  Defenfbris ,  Simonis  ^igorij^  in  magno  Galliaram  Regis  Con- 
illio  AfTefloris ,  qui  in  libello ,  cujus  titulus  :  Ex  reff.  Synodali 
data  Bafilea  &c.parsprdcipua  Anno  1 613.  idem  prolixe  egerunt. 
Petrum  de  Marca  ,  Tolofanum  primum  poft  Parifienfem  Ar- 
chi-Epifcopum ,  ex  nobihflimo  ejus  opere  de  Concordia  Sacerdo- 
tfj  atcjue  Imperif\  fupra  jam  aliquoties  audivimus,  cujus  etiam 
integrum  iibri  fecundi  fecundum  caput  veritatem  aflerti  noftri 
ftabilitatum  it.  Citavimus  quoque  §.y.  elegantia  verba  auctoris 
libri  ,  EJfais  deMorale  infcripti ,  quae  elogioetiam  arque  aflenfu 
fiio  probavit  fcriptor  libelli ,  quiArna/dus  Celebris  ille  Janfenifta 
eile  fertur,  quemquefingulari  benevolentiae  Viri  hisin  rebus  egre- 
gie  verfati  Dn.  foh.  Balthafar.  Ritteri ,  Gallicae,  quae  Francofur- 
ri  ad  Mcenum  eft  ,  Ecclefiae  optime  meriti  Paftoris  ,  Fautoris- 
que  mei  magni  debeo  :  Apologie  pour  les  Catho/iques  contre  les 
faujfetez  &  tcs  calommes  d'un  kvre  mtituU:la  PoUtique  dn  Cler- 

F    2  gi 


$(44.)® 


cede  France,a  Liege  1681.  vide  ejus  partem  primam  cap.XI.  pag. 
156,  J57«  Addeeciam,  qui  Dorfcheo  noftro  o"bfervatus  eft  m 
jinticrifi  Theol.  Se€k.  IV.  p.  44.  Ann&um  Robertum  Aurelium, 
Rer.  Judicat.  lib.  3.  cap.  1 .  prolixe  eandem  in  fententiam  difleren- 
tem.  Junge  eidem  Julium  Mazarmum  Cardinalem»  quem  An. 
\66o.  a&Alexandrum  VII.  Pontificem  ,  prseter  alia  haec  infignia 
verba  :  Nulli  Regi  )H6  in  facra ,  inffettionem  folum  \  nulli  Pon- 
tifici  jus  in  Reges ,  fed  paternumamorem  ejfe  debere  ,  perfcripfifle 
refert  Benjamin.  Priolus >  de  rebus  Gallic.  lib.  X .  pag.  3  7  z <  Quae 
Ferrerius  Regius  Orator  m  Tndentmo  Concilio,  pro  communi  hac 
Gallorum  fententia  difleruerit ,  &  adverfus  anonymum  quendam, 
cdita  Apologia  fbrtiter  propugnaverit ,  apud  Petrum  Suavem  Po- 
lanum  legere eft ,  in  Hiftor  Concil.  Trident.  lib.  8.  p.  $6 3.  &  $66, 
(  de  quo  >  ut  obiter  hoc  addam,minus  seque  (entit  Maimburgius 
dans  fon  Hiftoire  du  Luther.  Tom..  I  pag.  230.  i£quius  longe , 
Do&iffimi  Ephemeridum  auctores  >  in  fournal  desSfavans,  An. 
1 661 .  p.  2 17.  feqq.)  Quid  facobus  SpeJfeusNit  profuncke  erudi- 
tionisac  judicii,  An  1588.  in  Oratione  fua  adverfus  Tridentinae 
Synodi  promulgationem  hac  de  re  fenferit ,  8c  quanto  is  aeftu  ac 
fervore  commotus  ,  de  Petro  Gondio  Cardmali ,  qui  rerum  eum 
Theologicarum  ignarum  dixerat,  ultro  fe  manus  daturum  fubje- 
cerit ,  fi  is ,  qui  fe  ignorantiae  argueret ,  impra?fentiarum  proprium 
nomenGrammaticedeclinarepofler,7l?^««/  explicavit ,  inHi- 
ftor.  lib.  93.  pag.  361.  Leonardi  Stampefit  Carnotenfis  Epifcopi  ? 
fupra  jam  §.14.  mentionem  fecimus  ,  legique  de  confenfu  ejus 
plura  poflunt  apud  Grammondum  Hiftor.  Gall.  lib.  XV.  p.  634. 
feqq.  Potefthuc  etiam  referri  ano  vmus,  qui  Memoire  pour  la 
deffence  de  luniverfahte  de  la  Regale  fciipfic  ,  eidemque  verba 
haec  inferuic  :  Le  pouvoir  du  Roy  pour  iugcr  fouverainement  des 
droits  de  fa  Couronne  ,  vient  immediatement  de  fEfus  Chri.fi  , 
comme  celuy  dePape ,  pourjuger  des  droits  de  fa  Vrimaute.  Cu- 
jus  mentem  non  incellexit ,  qui  relpondere  ei  conatus  nuper  eft, 
au&or  du  Traite '  General  de  la  Regale  An.  i68i.editi  part.  IV. 
dans  la  reponceaun  memoirep.  191.  Nefcio  porro  an  locus  hic 
aliquis  dandus  fit  Guilielmo  Barclaio ,  magni  nominis  JCto ,  &C 
in  Academia  Muflipontana  Juris  Profeflbri ,  qui  patriam  quidem 
Galliam  non  habuit ,  (  quippe  in  Britannia:  Regis  fblo  natus ,  ) 

in 


ft(4Q» 

in  eadem  tamen  diu  &c  vixit  &c  mortuus  eft  :  Is  vero  &c  in  libro  ^ 
potefiate  Pap& ,  &c  in  eo  quem  </*  £*g#0  £2  /fc£**//  potefiate  adver- 
fus  Monarchomachos  icripfit ,  &:  Henrtco  IV.  cognomine  Magno  » 

dedicatum,Anno  pracedens  ieculum  finiente  Parifiis  edi  curavrr, 
pluribus  caufae  hujus  noftrae  patronus  extititj  quamvis  quae  in  pofte- 
riori  libro  p.  irr.  &c  112.  (cnpierir,  dextra  comodaq;  interpretatione 
egeant.  Ejufdem  quoq;  cum  popularibus  fuis  fententiae,  tempore 
Philippi  Valefii,  A.  1 329.  Petrum  Cunrnum,c\ixx\  in  Senatu  Parifi- 
enfi  verba  faceret,fuilTe,ip{e^^n«jannotavit  Inftit.  Moral.  parr. 
II.lib.X.c.VI.p.i044.D.De  C/audy  E/pencat  Parif.Theologi  con- 
fenfu>quae  in  Opp.in  epift.  ad  Tit.p.572.  feqq.  edit.  Parif  1 6 1  ^.fcri- 
pfit,dubitare  nos  non  permittunt.  Plures  aliosexGallis  auctores 
Ludovicus  Rodolfinus  JCtus,  de  origine,  dignitate  &c  poteftate  Du- 
cum  Italiae,primum  1  605.  Derthona,  poft  Argentorati  opera  Chrt- 
fiophori Befoldi  editusn.  f8.  p.  19.  itemque  Johannes  Limn&us ,  in 
Norit.  Regni  Franc.  lib.2.  c.6.  p.  5  99, &  400.  allegarunt.  Securos 
nos  tandem  efle  jubet  Maimburgius,  Hiftoire  du  Calvin,  libr.6 .p. 
702.  dodfcrinam  hanc  in  Galliis  absq;  contradictione  aflertam  fem- 
per  fuifle,  &c  adhucdum  conftanter  propugnari. 

Necjue  in  hoc  Maimburgius  a  vero  abefi ,  licet  eum  ipfum ,  quod  in  fua  lco- 
nociafiarum  Hifioria,  itb.I.  p.14.8.  Leonem  Ifaurum  Imp.  a  Gregorio  II. 
excommumcatum  ac  imperio  privatum  ,  fubditosque  illius  ab  hoc  fubjetlionis 
vmculo  Uberos  pronuntiatos  effe ,Zonarae ,  CedreniqueyW<?  nixus  ,fcripfertt ,  in- 
jufio  Paparum  in  Reges  atque  Prtncipes  domimo  imprudenter  patrocwatum  , 
veritaticjue  fic  fententint  noftra  adverjatum  futjfe,aliquibus  videatur:  ZJbtc/ui- 
dem  cum  illo  Sorbonico  Doctore  ,  qui  non  ita  pridem  contra  Maimbur- 
gium  :  Entretiens  d*Eudoxe  &c  d'Eucharifte  fur  1'Hiftoire  de  1'  Ariani(rne 
&c  1'hiftoire  des  Iconoclaftes  >  abscjue  tamen  addito  nomtne  edidit  ,  fufficari 
nolo  ,  eo  id  fine  Maimburgtum  feciffe ,  ut,  qui  ob  plurima  ,  quae  in  hifto- 
riis  fuis  pro  Principum  juribus  adverfus  Romanam  Curiam ,  (  contra  atque 
a  Jefuita  expectabatur )  fcripfit,  male  admodum  Romae  audiebat ,  gntiam 
iic  fibi  ibidein  aliquam  conciliaret ;  miror  tamen,  eum  Cardtnales  Baronium, 
Bellarminum  ^«^Perronium  ,  cjuos  fkptus  altas ,  cumRomano  Vonttfict  nt- 
mis  adulantur,  cafitgarefblet,  in  hoc  Prtnctpibus  adeo  invifo  captte  fequi  ma- 
lutffe,  c/uam  qmdem  populares  fuos  >  Petrum  de  Marca,  Jacobum  Gaulte- 
rium  &  nuperum  fele&orum  Hiftoriae  Ecclefiafticc  capitum  fcrtptorem  Na- 
talem  Alexandrum  ahosque  ,  qui  fatlum  td  uncjuam  a  Gregono  futffe  ilre- 

F    $  ntic 


nue  ne-rarunt.  Ma<ns  verb adverfatur  fententu  noflrdt^uando idem  in  Hiftoire 
du  Schitmedes  Grecs  tib.  VI. p.  3*7-  &Hiftoire  des  Iconoclaftes  tibrt  I  tn- 
tio  (3  atius  infuis  htjiorijs  pajftm ,  Grdcorum  aliorumtfue  calamitates  ex  tllo- 
rum  fchifmate  atcjue  ,  cjuam  vocat ,  harefi  accerfit,  ficut  &  Baronio  in  An- 
natibus  fuis  facere  folemne  efl:  Eo  ipfo  enim  hdtrettcum  atcjue  dijfolutiorts  vt- 
t<t  Principem  jure  regnis  fuis  privari  pojfe  ac  debere  ,  non  abfurde  qui*  ,  licct 
minus  rette ,  concludet  ,  Vrincipumque  fic  Summitati  atcjue  dvwwivS-vvU 
haud  parum  detrahet.  Taceo,gladtum  hunc  adverjhs  ipfummet  Maimbur- 
oiumflringi  pojfe ,  exemplo  ejus  quod  apud  D.  Doricheum,  de  Provtd.  circa 
Autr.  Confeff.p  /o.habetur.  Et  quid^fi  Graci  inde  potius  argumentum  pro 
dotirtndt  fudt  veritate  defumerent ,  quod  veram  Ecclefiam  afficlio  &  calami- 
tas  tanquam  pedijfecjua  femper  fecfuatur  ,  fecundum  cjuod  Cnrifhis  Matth.Xy 
iS.fecjcj  Johan.  XVI^  20.  &  Apoftoli  Atlor.  XIV,  22.  2.  Timoth.  III,  12. 
prdtdixerunt ,  &  Claudius  Efpencasus,  (  cjuem  ipfe  Maimburgius  in  Hiftoire 
du  Calvinifme  libr.  3.  p.  m.  23?.  Catholicam  do&rinam  in  icriptis  fuis  pro- 
vugnwe  firtbtt,)  tn  H.Tim  Opp.p.387,  feqcj.  calculo  fua  confirmavit?  Et 
altas,  qudtadverfus  Robertum  Bellarminum  ,  cfuod  temporalis  felicitas  re- 
rumciue  vrofber fuccejfus  Eccleftdt  nota  non  fit ,  dtffutata  funt ,  vel  ex  folono- 
flro  Bellarmino-Maftige  ,  cjuonomine B. D.  Gerhardum fignojn LL.Theol. 
de  Ecclefia  Sett.XV.§.2?p.Tom  V.p.m.st+feqcf.  nota  funt.  Quo  ipfo  cjuidem 
Grdtcorum  erron  patrocinari  animus  non  efl  ,  refttora  enim  D.  Dannhaueri 
noflri  Stylus  Vindex  me  docutt ,  fedfaltem  cjuam  infirma  admodum  Maim- 
burgii  ratioctnatiofit,  volo  oflendere.  Certe  tn  hac  materia  Maimburgius  neu- 
ticjuam  objervavtt ,  qu*  pbft  in  Hiftoire  du  Lutheran.  Tom.  II.  lib.  V.pag.  m. 
U7.  fcripfit  :  Nous  devons  eftre  tellement  attachez  au  S,  Siege,  comme 
tous  les  bons  Catholiques  le  font ,  que  nous  ne  choqnions  jamais  ,  par  un 
faux  Zele,fous  pretexte  de  religion ,  lcs  veritables  inter.  fts  des  Princes  :  Ita 
SanftaSedtadhttrere  debemus  ,  cjuemadmodum  omnes  boni  Cathotici  faciunt, 
ne  unquam  falfo  Zelo  ,  aut  jitb  retigionis  pratextu  verum  interejfe  Vrinci- 
pum  offendamus. 

§.  18.  Agnoverunt  etiam  &  fafli  funt  do&rinae  hujus 
noftrac  veritatem,omni  tempore  ipfi  Galliarum  Reges,  Capeti- 
ni,  Valefii,  &c  Bourbonii,  atque  exhis  praecipue,  regnantis  et- 
iamnum  linea:  magnus  Conditor  Henricus  IV.  eam  confirma- 
vit ,  quando  Francifii  I.  Henrici  II.  atque  Caroti  IX.  exemplo  , 
per  Legatum  fuum  coram  Vaulo  V.  Romae  contra  fulij  II.  fa- 
&um  obteftatus  eft,  quo  is  Navarra:  Regem  Johannem  Labreta- 

nt$m 


'»(47-)» 

num  excommunicarat ,  regnumque  ejus  Arragoniae  Regi  Ftrdi- 
nando  donarat,    cjuod  Reges  non  nifi  a  DEO  ejfent ,  nullocjue  pia- 
ne  modo  Vontifices  regna  auferendi  aut  etiam  transferendi  potefia- 
tem  haberent,  Vid.Dn.  de  Vuis  m  tract,  de  jhre  Regis  fuper  re- 
gnumNavarra^&c  ex  eo^«/w^»^HiftoireduCalvin.lib.I.p.i8. 
Jta  &cum  bulU  abfolutionis ,  quameidem  Henrico  Clemens  VIII.  indulge- 
bat ,  claufula  rehabilitarionis  ad  regni  fuccefiionem  ,  quafieo  Rex  Sixti  V.  & 
Gregorii  XlV.cenJuris  privatus  ,  minimeque  habihs  reputatus  fuijfet ,  adde- 
retur ,  neque  Rex  ,  neque  Legatus  Perronius  (  qui ,  quod  Regem  ad  Roma- 
na  Ecclejid  fidem  converterat  ,  quo  de  ipfum  Perronium  vide  in  ejus  Ope^ 
ribus  Tom  I.pag  636.  edit.  Varif.  ab  hoc  Ebroicenfi  primum  Epifcopatu  , 
moxcfe  Senonum  Archi  Epifcopatu,  majorisfa  Gallia  Eleemofynarij  dignitate ,  a 
Vonttfice  vero  facri  Collegij  purpura  donatus  pbfi  indutuscjue  futt ,  apud  Gram- 
mond.  Htfi.  Gall.  lib  3.  pag.  201.)  neqtte  procuratores  ejus  illam  infert  volue- 
runtt  ne  injuria  regno  Regtcjue  fieret ,  qut  fucceffionem  haberet  jure  naturali , 
nevePonttfici  in  regni  Francta  temporalia  quicquam  potefiatis  concederetur. 
Vid  Rouftel. hb.  6. hislor.  Jurifd. Pontif.cap. 7,p.  682.  & lib, 7. c.4. pag, 74.5. 
edit.  Varifi  Anno  162 f,  adde  Thuanum  libr,  tJ$.Htftor.  Tom,  V.  pag.  s#6% 
f*7>  &  SBS. 

Id  quod  Sc  non  multo  ante  Vio  IV  Romano  Pontifici ,  quum  is 
diplomate  quodam  folemni ,  (  quod  injufium  atque  injuriofum 
Thuanus  vocat  Hiftor.  lib.  XXXV.  p.m.  161.)  cum  multis  Gal- 
li<e  Epifcopis  atque  Praelatis  ^Johannam  Labretanam  Navarrae 
Reginam  facra  cenfura  notaftet ,  objectum  a  Carolo  IX,  eft  , 
nullo  quod  Calviniana  ea  eftet  habito  refpectu  :  cjuil  napparte- 
noit  nullement  aux  Papes,  de  difpojer  des  biens  des  Rois ,  &  de /es 
depofer ,  puis  quils  nont  pour  le  temporel  attcun  fuperieur  ,  cjue 
DIEV  ,  du  cjuelfeul  ils  dependent ,   &  qui  afeulpouvoir  de  les 
juger  :  Quod  nullo  modo  Vaparumfit,  de  Regumbonisdijpone- 
re^eojijue  e  folio  dejicere  ,  quandoquidem  hi  m  temporalibus  ne- 
minem  hommum  ,fedfolum  DEIJM.  fuperiorem  habeant,  acjuo 
&  folo  dependeant  judiciumcjue  expettent,     Vid.  Memotres  dref       , 
fez^par  le  Commendement  du  Roy  Charlcs  IX.  fur  les  procedur&s \Qxxl^ffta0t, 
faites  a  Rome  ,    contre  la  Retne  de  Navarre ,  envoyez*  k  Rome  ,  re  4Z  Cal~ , 
pour  efire  communtquez.  au  Vape  Vie  IV.  l'An  // 67,  quas  haben-  $/*■.  iik  4» 
tur  Tom.  I.  Ltbertat.  Ecclefi  Gall.  pag.133.feqq.    Sed  videamus  '?*&  33°* 
etiain  de  Vetehbus ,  afcendamusque  ad  ieculi  undecimi  fequen- 

tinm- 


»u*.;ft 

tiumque  tempora.  Phtlippus  I  ucut  facracommunione  ab  Vr- 
bano  II  ob  fuperducfam  Bertradam  arceflitus,regni  curam  nun- 
quam  depofuit  ,  confuetaque  Conciliorum  convocandorum  , 
praefulatuumque  conferendorum  poteftate  ufiis  femper  fuit ,  eo- 
que  fatis,  quam  minime  fupenorem  fe,  nifi  DEUM  ,agnofceiec, 
mdicavit.  Vid.  Davidem  Blondellum  Cntalaunenfem ,  pacnae  hi- 
ftoriae  gnanflimura  Virura  ,  DeformuU  Regnante  Chrtfio  in  Ve- 
terum  Monumentis  ufu,  Sect.  II.  pag.  157.  (eqq.  Hujus  prone- 
pos  Pht/ippus  II.  cognoraine  Auguslus  ,  deceflorum  (uorum 
more  ratahabere  noluit ,  quas  a  Lucto  III.  Pontifice  adRegia? 
dignitatis,  &  jurium  regni  imminutionem  decemi  timebantur. 
Undead  Luctum^  Dolenfem  Ecclefiam  in  minori  BritanniaMe- 
tropolitana  dignitate  in  peiniciem  Turonenlis  Ecclefia;  ornare 
volentem  ,  graviter  fcripfit  :  In  UJione  Turonenfis  EccleJU,  cjua 
tempore  patrum  nofirorum  tntegram  Metropolitani  jurijdicltonem^ 
$n  tota  minori  Britannia  obtinuit ,  Regnum  nojirum  turpiter  tm- 
minuere  ac  muttlare  contendit  Ecclefia  Romana  \  coronam  de  ca- 
pite  nojiro  dejtcere  ,frangere ,  &  pedibus  conculcare.  Quid  emm 
aliud  efi ,  Archt-Epifcopum  in  eadem  provincia  contra  Metropo- 
litanum  fuum ,  £«?  integritatem  regm  nofirt  erigere  vel/e^uam  ab 
h&reditate  Vatrum  nojhorum ,  nes  tancjuam  imbecilles  ,  refislere 
non  valentes,  ejtcere  &  fugare  ?  Vtdeat  Dominut  &  judicet ,  cjuta 
fiprocejferit  faflum  tfiud,  minus  amodo  vos  dtfitmabimus  Patremy 
cjukm  vitrtcum ;  minus  nos  fentietis  fi/tum-,  cjuam  Privignum.  Ex- 
hibet  epiftolam  illam  ex  Stephano  Tornacenfi eptfi.  CXXVI.  Pe- 
trus  deMarca,  de  Concord.  Sacerd.  &  Imp.  Tom.I.  lib.IV.  c.  13, 
pag.  170.  b,  qui  &  addit ,  fimilem  querelam  adverfus  Primatum 
Lugdunenfem  exftare  in  epiftola  Ludovict  VI.  Regis  ad  Cal/tfium 
II.  quaeeditaeft  Tom.  III.  Spictlegij  Dacheriantpag.i^j.  Idem 
Phtltppus  Augufius  regni  fui  adminiftrandi  communionem  Papae 
C/ementi  III.  denegavit ,  cum  ab  Joanne  Anagntno  Cardinaii , 
ad  pacem  cum  Henrico  Angliae  Rege  ,  fub  excommunicationis 
pcena  ac  minis  urgeretur  >  cjuod  non  pertineret  ad  Ecclefiam  Ro- 
manam ,  in  Regnum  Francia  per  fententiam  vel  alto  modo  amm- 
advertere;  inftigatus  etiam  Rex  fuit  ab  Odone  Burgundije  Duce, 
reliquisque  Regni  Proceribus  ,  ut  neque  pacem  necjue  Treugam 
faceret  Regi  Anglia ,  per  vte/enttam  vel  coatltonem  Pap<e.    Vid. 

Vetrum 


»(49.)» 

Petrum  de  Marca  ,  dc  Concord.Sacerd.  &  Imp.  Tom.  I.  lib.4. 
cap.  14.  n.  1.  pag.  171.  a.  &  ex  eo  Maimbourg  Hiftoire  des  Croi  •    -***e  e*9*» 
fades  Tom.  II.  lib.  V.pag.  m.125.  cujus  ha?c  iwKfttnt  Regis  Phi-  'halerrom* 
lippi  verbis  fubjicitur.     Cetott  la  par/er  £$  agir  en  grand  Roy^  u  Libert.  Ec« 
cfui  yfiins  semouvoir  ,  ffait  maintenir  les  droits  de  fa  Couronne  clef.  Gall.  r.7. 
independante  de  toutautre^uede  DIEZJfiu/,  &  confirver  fon  au~  *•*•  h  '  2» 
torite ' fouveraine  fans  choquer  celle  de  l  Eg/ifi  ,  dont  le  Royaume  11*4      l  ^*' 
totft  jpratue/  cjuelle  tient  de  JESUS  Chrtfl  ,nefl  pai  de  ce  mon-  bentem 
de.     Simihrer&  Philtppus  IV.  adinducias  cum  Anglo,  per  ex- 
communicationescogi  ie  a  Bomfacto  VIII.  pafliis  noneft  >neque 
in  temporalibus  fe  cuiquam  fubjici ,  in  (piricualibus  vero  paritu- 
rum  in  quantum  debeat,  graviter  pronunciavit.  Vid.Tom.II.Zi- 
bert.  Ecclefi  Gall.  cap  7.  n.  12.  pag.  1 23.  Et  quoniam  ad  Phihppum 
IV.  pervenimus  ,    filenda  non  crit  famofa  illa  eum  inter  atque 
Bontfactum  IIX.  concertatio.     Orta  autemea  cumprimis  fuitex 
Bonifacii ,  homtnis  inquteti  ac  fuperbi  (  Thuano  fic  de  eo  fenti* 
ente  Hi!tor.  lib.  X.  pag.  314. )   faftu  ,  qui  Regis  atqueregni  ma- 
jeftatem  imminuere,  &  Ecclefiafticae  jurisdidtionis  ,  ultra  quam 
par  eftetypomceria  proferrevofebat,iicuti  originem  ejus  Petrusdc 
Marca  defcribit,  deConcord.  Sacerd.  &  ImperiiTom.I  hb.l.ej. 
num.  XI.pag.CT.  a.     Is  igitur  Bonifacius  Philippo  aliunde  infen- 
fus  ,  (  quod  videlicet  Columnenfes  ,    Pontihcis  hoftes  apud 
5Di<f«  Bonifacius  tft  t*  1  btt  btn  £onit\  PhiKppum  m  $rancfr<fcfj  txhftHttf 
unb  Itcfs  tin  Urr r)c«  S^n  /  wtH  btt  ffin{$  n)m  ntcftf  wfoxfmb  watt  wi* 
btx  bit  Columnefer ,  (0  muf?  tx  im  Q3ann  fcijtt.    Tlbtt  ffinit  ty)bt(iwu* 
mt  c-annocb  su  fdncr  %<it  tin  jim&lictKr  iur&crifc&cr  /  unb  ^tUte  btm  #. 
^Qatttx  Bonifacio  nact)/  f»i0  cr  tt>n  fri«4,fe.    Itaappofite Lutherus nofter  Tom, 
VI.Altenb.pa7.1092.  a. 

fe  benigne  haberet ,  quodque  belli  Flandrici  curas  non  depone- 
ret  ,  juxta  conditiones  a  Bonifacii  arbitro  compromillario  di- 
ctas, )  prac  caeteris  eum ,  ut  fubfidia  in  terram  fandtam  mitteret, 
per  Legatum  fuum  Bernhardum  Appamienfim  Epifiopum  mo- 
nuerat  ,  depofitionem  comminatus,  ni  monitis  obtemperaret: 
Philippus  autem  bellum  Flandricum  caufatus,  fe  nec  copias,  neqj 
pecuniam  tranfmifluru  profefliis  fuerat,  Legatumq;  infuper  Ponti- 
ficisdemajeftaris  crimineapud  fedelatum  in  carcerem  detruferati 
Occafionem  hinc ,  qu«  pretexm  pietatis  non  carebat,  Bonifacius 

G  avidc 


avide  arripuit  »  eoque  fuit  proveclus  ,  ut  Regem  non  folum 
anathemate  feriret ,  fed  etiam  (ibi  fubditum  in  rebus  civilibuse- 
piftola  denunciaret,  illamque  fenrentiam  edita  extravaganti  con- 
slituttone  anno  Pontificatus  ultimo  firmaret.  Philippus  mlmen 
illud  Vaticani  nihilifaciens,Epifcopos,  Abbates,  Priores,  Con- 
ventuales ,  Decanos ,  Praepofitos ,  fif  Procuratores  Ecclefiarum 
Cathedralium  8c  Collegialium  ,  Syndicosque  &c  Procuratores 
Urbium  8c  Communitatum  regni  A.  M  CCCII.  die  X.  men- 
fis  Aprilis  convocavit  ,  iiscjue  Bonifacii  regnum  Francorum  fibt 
temporaliter  fubefle  afierentis  confilia  expoluit,  qui  &:  conhlio  Sc 
ope  Regi  fe  adfuturos  fpoponderunt ,  in  tuendo  capire  &  ho- 
noreRegis  regnique  libertatibus  &  juribus.  Philippus  quoque 
brevi  quodam  epiftolio  dolorem  fuum  acnbus  veib:s,&  Fatui- 
tatis convicio  inBonifacium  conje&o  ultus  eft.  Geftam  fic  lem 
enarrat  Petms  de  Marca,de  Concord.  Sacerd.  8c  Imp.  Tom.  I. 
lib.  II.  cap.  3.  num.  8  <k  lib.  IV.  c.  16.  n.  1.  feqq.  pag.70.  8c  286  8c 
Tom.ll.  lib.  VI.  cap.  33. num.  2.  pag.  197.  Adducam  veio  Re- 
gis  Pontificisque  Iiteras  adinvicem  miflas ,  ficut  eas  Bemgnus  Mil- 
letot  exhibet  in  LiberttEcc/ef.  Gall.  Tom.  I.  pag.  530.  ficut  item 
in  Tomo  II.  Libertatum  Ecdefiae  Gallicanae,qui  Preuves  des  li- 
bertez,  de  PEghfe  Gallicane  infcribitur  cap.  7.  num.  13.pag.124. 
continenrur.  Bonifacius  fervus  fcrvorum  DEI,  Philippo  Regi 
Francorttm  :  DEVM  time  ($  mandata  ejus  obferva  :  Sctre  Te 
volumus,  c/uodin  fpirttuahbus  ($  temporahbus  nobis  fubes,  bene- 
ficiorum  &  prdtbendarum  ad  Te  collatio  nulla  spetlat ,  ($  fi  ali- 
e/uam  vacantem  cuflodiam  habeas  ,  ufumfrutlum  earumfucceffo- 
ribus  referves  ,  &  fi  cjua  ccntuhflt  ,  colLiticnem  haberi  irritam 
decernimus  ,  &  ejuatenus  procejfertt  ,  revocamus  ,  ahud  creden- 
tes  h&reticos  reputamus.  Datum  Lateram  IV.  Non.  Decembr* 
uinn.  6.  Regis  refponforiae  hae  erant.  Philippus  DEI gratia  Fran- 
corum  Rex  ,  Bonifacio  fe  gerenti  pro  fummo  Pontifice ,  falutem 
modicam,five  nullam.  Sctat  tua  maxima  fatuitas  ,  m  tempo- 
rahbus  nos  ahcui  non  fubeffe :  ahc/uarum  Ecclefiarum  &  praben- 
darum  vacantem  collatwne ' adnos  jure  Regio  pertinere,  &percipere 
frutlus  earumcontra  omnes  poffejfores  vinhter  nos  tueri  ffecus  au- 
temcredentes  fatuos  reputamusa^uedementes.  Praeterea  Gram- 
mondut  Hiftor,  Gall.  lib,  I.  pag.  64,  obfervat ,  tertii  Ordinis  ad 

Clerum 


Scio  eqmdem  &  fateor  ,  Paulum  y£milium  ,  de  rebut  geftis  Francorumlibr.  8. 
p.  4.1+.  &  Scipiouem  du  Pleix,  Tom.II.  de  V '  htftoire  generale  de  Francep. 
387.  attofi^  dtcere,cpifto/as  is~ias  Regem  atcjue  Fontificem  auliores  non  agnofte- 
re ,  fed  conficlas  fnijfe  ab  alits  :  Aft  compofitas  ab  iis  ejfe ,  prater  p/urimos  hi- 
ftoricosa  Lmv.ro  m  Notitia  Regm  FrancU  hb.  2.  cap.  6.  p.  4.04..  citatos  ,  Pe- 
trus de  Marca  etiam  defendit ,  de  Concord.  Sncerd.  & lmp.  lib.  4.C.  16.  n.  3.  & 
4..  quamvts  recte  addat  pag.287.  a.  Pontificis  epiftolam  ad  Regem  perlatam 
non  effe  ,  prout  conccpta  fuerat ,  exigenribus  id  Regiis  Legatis  ,  ne  Phi- 
lippi  animus  accenderetur  •>  attamen  unum  ex  ilIis,Petrum  Flottam,  fumma 
capita  exfcripfifTe  ,    quac  illo  epiftolio  condneantur  ,  quod  hodie  fub  Boni- 
facii  nomine  ad  Philippum  circumferatur.  Forte  Papa  eas  fcripfit ,  aut  Lega- 
tus  etiam  fitppofuit ,  poftea  autem  cum  non  refponderet ,  Cjtiem  expeclabant,  e- 
ventus,  neuter  autlor  videri  volutt.   Ccrte  autt^r&s,  quod  eam  fuppofiuerint  ac- 
cufiart  necjueunt ,  quia  jam  Ulo  tempore  frecjuens  celebriscjue  mentw  Uterarum 
fuit.   Ltcet  igitur  iiteraycjuas  habemus }eodem  p/ane  modo  ftripta  prtmum  non 
fuerint ,  fufficit  habere  nos  captta  ,  in  prwribus  contenta  :    Habet  alwcjuin  et- 
lam  epiftotas  ilias  Francifcus  Carriere  Aptenfis  Mmortta ,  in  Hiftor.  Chronol. 
Pontif.  Roman.  Lugdun.A.  1663.  fo/.  4.4-2.  Il/udadhuc  obfervo  ex  Johannis 
Vilhniiy^ut  juxta  Bellarminum  A.i 3 4.8 . obijt,  Anna/. Ecclefi ad an.  1^03.%. 2, 
Robertum  Comttem  Atrebatenfitm  coram  Rege  Pontificis  hteras  combujfiffejd 
quod  &  Claudius  Fauchetius  Tom.  I.Ltbert  Ecclefi  Gall.p.193.  faclumfthbity 
deque  Bontfacio  dicit  :    Sfdem  eum  occupafle  ur  vulpem  ,  regnafle  ut  Ieo- 
nem  ,  fuifle  mortuum  ut  canem  \  prout  £?  in  Arreslo  Regio  adverfks  thefcs 
Jacobi  A.  159^.  cjuod habeturTom  I.  Libert.dicitur :  Bonifacium  terrorem po- 
tius  quam  religionem  populis  intulifIe,?W./>.  4-91.  & ' confer  quoque Carolum 
Faye  eodem  Tomo  p.  21  /.  tifdem  ex  Platmaverbis  utentem. 
Clerum  delegatos,  Anno  161J.  ubi  de  eadem  hac  do&rina  di- 
fceptabatur ,  refponfum  citafle ,  quod  Patres  in  Comitiis  Pari- 
fienfibus  ad  Carcfinales  Bonifacio  adhacrentes  dederint  ,  in  hacc 
verba  :   Nos  Pr&tati,  Abbat&s  &c.  Ab  omni  tempore  dicttur  Gal- 
lia  Regnum  DEO  unt  fiubditum  in  temporalibusy  cjuod  ommbus 
notum  eft  &c.    Poft  mortem  tandem  Bonifacii,ejusque  fucceflb- 
ris  Benedicli  XI.  feculo  decimo  quarto  meunte ,  Clemens  V.  con- 
traria  conftitutione  Bonifacii  extravagantem  abrogavit   :    Vide 
qui  eam  exhibet  Petrum  de  Marca ,  de  Concord.  Sacerd.  &  Imp. 
hb.  1.  cap.  $.  n.  8  :  &  adde  Ltbertat.  Ecc/efi  Gall.  Tom.  II.  c.j. 
n.  z  1 .  p.  1 39.     Quamvis  ex  Tilletio  Marcus  Vulfbn  de  la  puiflan- 

G     1  ce 


@  ( s*» )  ft 

ce  du  Pape,  &:  des  libertes  de  TEglile  Gallicanelib.  3.C.10.  n.io, 

jnseftiut  hic  feqq.  p.  223.    non  cam  Clementem  Bonifacii  conftitutionem  fu- 

tfi  tnPhthp-  ftuijfle^quam  confirmaflc  fcribat  :  Unde  non  absque  caufa  Pe- 

^n^Bontfltaii  trm  ^e  Marca  loc.  cit.  addit :  Statum  ultimum ,  quem  infpicerc 

tquiorAzo-    oporteat > petendum  ejfe  e  Decreta/tbus  lnnocentii  Ill.qui  Jkperio- 

tius.inftttut.  rem  omnem  in  temporalibus  a  Regia  Corona  Francorum  amove- 

Moral.  fart.  ^  Habetur  autern  illa  Innocentii  conftitutio  in  Ltbertat.  Ecc/ef. 

xix*p  4t7q£.  ^a^tCt  Tom.II.cap.7.  n.j.pag.  113.  Licet  nec  hoc  Innocentii  re- 

.  fcripto  fe  moveri  afleruerit  Cardinalu  Perronim ,  ut  debitam  im- 

mediate  uni  DEO  regum  in  fubditos  poteftatem  ,  defide  efle 

concludere  cogeretur  ,  in  oratione  fua  ad  tertii  Ordinis  delega- 

tos.  Vide/ef  Oeuvret  diverfts de Monf. le  Cardinal  dtt  Perron.  p, 

599.  &adde  Grammond.  Hiftor.  Gall.iib.  I.pag.  61,    Edita  de 

caetero  eft  totius  ejus  controverfia:  Philippi  Pulchri  cum  Bonifa- 

cio  IIX.  hiftoria,ex  regiis  tabulariis  Lutetiae  Parifiorum apudSe- 

baftianum  Cramoify  A.i6ff .  Et  nequisputet,antiquatahaec,atque 

huc  referenda  minime  efte ,  non  tantiim  Anno  159^.   Parifienfes 

Senatores  in  Cenfura,  five  Arrefto  fuo  adverfus  F/orentem  facob 

memoriam  ejusrenovarunt,  yid.Thuan,  ad  dictum  annura  Tom. 

V.Hiftor,p.f94.  fed&  Clertts  nuper  Galltcantts  Parifiis  congrega- 

tus,inEpiftola  ad  Innocentium  Xl.modernu  Papa.m,Parifiis  Anno 

1682.  tertto  Nonosmenfis  Februartj  data,eodemq;  anno  cum  Regis 

privilegioibidemtypisexpreftap.17.  ac~ta  haec  inter  Philippum  atqj 

Boniracium  moderno  Pontifici  in  memoriam  revocaviuiri  nec  hic 

in  refponfbriis  ad  Clerum  d«.XI.  April  A.1681.  datis  Bonifacii  Ze- 

lum  &  conftantiam  in  defendenda  Ecclefiae  libertate  adverfus  fe- 

cularem  poteftatem  laudare  deftitit  Nimis  longumforet,  omnia 

huc  pertinentia  recenfere,  ideoque  de  litibus  ,   quje  Carolo  VI. 

eum  Benedtclo  XIII,  ad  Ltbertates  Ecc/ejia  GallicanA  Tom.  II.  c. 

4.num.7.pag.  33..  &de  iis,qii£  Ludovico  XII.  cum  fu/io  II.  in- 

tercefterunt,  fciendi  earum  cupidum  ad  Thuanum  ablegamus,qui 

inHiftor.  lib.  L  adann.  ijo/.  p.m.  1 1 .  temcre  atq;  lnjuriose  Re- 

gem  a  Julio  Pomifice  profcriptum,Synodum  contra  Papam  Lug- 

*  Vt<i  etiam  **un'  convocafle»  aureumque  nummum  lnfignia  Franciae  exuna 

Thuanum.;»  parte,  cum  hocelogio  :  Verdam  Babylonis  nomen  referentem, 

MtftorMb.ix.  cudifie  narrabit.  Quanti  Bullas  Sixti V.  itemque  Grcgorij XIV. 

mdAn.x^.    adverfus  Henrtcttm  III.  &  IV.  Re<*es  hi  fecerim,  ex*Libertati- 


»(n*)& 

bus  Ecclef  Gallic.  Tom.  I.pag.  405.  &  Tom.  II.  c.ip.  4.  pag.  46» 
feqq.  cognofcere  eft.  Qujt  ante  hos  viginti  annos  contra  Alexan- 
drum  VII. ejusque  Bullam  juffu  ^«g/oLureti.Tpariiiorum  decie- 
ta  pronunciatave  fuerint  ,  Franctfcus  Carriere  annotavit  in  Hi- 
ftor.  Chronol.  Pontif.  pag.442.  Unde  REX  Ludovtcus  XIV. 
Majorum  fuorum  veftigia  premens  ,  intercrteras  a  Gallicano 
Clero  nuper  propofitas  ,  approbatasq-,  de  Ecclefiaftica  Poteftate 
propofiriones ,  illam  quoquepragmatica  atq;  in  perpetuum  dura- 
tura  fanctione  confirmavit,qua  Regcs  atcjue  Prtnctpes  m  tempora- 
libus  nulli  Ecclefiafttca  poteftati  DEI ordinattone ,  fedfoltDEO 
immediate  fubjici ,  neque  clavtum  Ecclefi*  autloritate  dtretle  vel 
indiretle  deponi ,  aut  fisbditos  jllorum  eximi  a  fide  atque  obedten- 
tia^ac prafttto  fidelitatis facramento  folvi  pojfe  ,  Clerus  Gallicanus 
fanxerar.  Vide  VEdtt  du  Roy  pour  V Enregtftrement  £«?  obfer- 
vation  de  la  declaration  du  Clerge  de  Francejouchant  la  puiffance 
Ecclefiafttque ,  donni  a  S.  Germam  au  mois  de  Mars  Van  1682. 
LOUIS  par  la  grace  de  DIEU ,  Biencfue  t  independance  de  no- 
ftre  Couronne  de  toute  autre  puiffance  cjue  deDIEZJ,  fott  une  ve- 
riti  certaine  £<f  mconteftable ,  &  eftabhe  fur  l&spropres  parolles  de 
fESVS-  CHR  IST>  Noh4  navons  pas  laiffe ,  de  recevotr  a- 
vec  platfir  la  Declaration  ,  que  les  deputez.  du  Clerge  de  France  » 
ajfemb/ez,  var  noftre permiffion  en  noftrebonne  vtlle  de  ParisNous 
ont  preftnte,  contenant  leurs  fenttments  toucbant  laputjfance  Ec- 
clefiafttcjue  &c.  Adfcribam  vero  articulum  primum  declaratio- 
nis  lllius  :  Nos  Arcbi-Eptfcopi  &  Eptftopi  Parifits  mandato  Regto 
eongregati  Ecclefiam  Gailicanam  reprafentantes,  una  cum  cAteris 
Ecclefias~iicis  Vtris  nobtfcum  depntatis  ,  diligenti  tratJatu  habao 
h<£c  fanctenda  &  declaranda  effe  duximus  :  Vrtmum  beato  Petro 
ejuscjHC  fuccejfortbus  Chrtftt  vtcartis,  ipfique  EcclefiA  rerum  fptri- 
tualium  £?  ad  dtternam  falutem  pertmentium,non  autem  civilwm 
ac  temporahum  a  DEO  tradttam  poteftatem  ,  dicente  Domtno: 
Regnum  meum  non  eft  de  hoc  mundo  ,  £f;  iterum  :  Reddtte  ergo> 
tjuafunt  Cafaris  Ctfart,  &qH<tfunt  DEI  DEO :  ac  promde  fta- 
re  Apoftoltcum  tllud  :  Omnis  antma  poteftatibus  fubltmtoribus 
fubditafit.  Non  entm  eft  poteslas  nifi a  DEO:  Qua  autemfunt, 
a  DEO  ordtnatA  funt.  Itaque  cjut  poteftati  refifttt,  DEIordtna- 
tioni  refiftit.  Reges  ergo  &  Vrtncipes  in  temporalibus  nullt  Eccle- 

G     5  fiafttc* 


3§fr  (  f4  )  $£ 

fiaftictzpoteftati  DEO  ordtnattone  Jubjtct,  necjue  authontate  CU- 
vtum  Ecc/efia  diretle  vel  tndirecte  deponi,  aut  tllorum  Jubditbs  ext- 
mi  afide  atque  obedientia  ,  ac  pr&ftito  fide/itatts  facramento  foivi 
pojfe  ,  eamcjue  fententiam  publtctz  trancjuillitati  neccjfariam  ,  nec 
mwus  Ecclefi&  quam  Imperio  utilem  ,  utverbo  DEI ,  Patrum  tra- 
ditiont  &  fantlorum  exemplis  confonam  omntno  retincndam.  Vix 
autem  hujus  atq;  trium  adhuc  reliquoru  articulorii,  de  quibus  fer- 
mo  nunc  nobis  non  eft ,  declaratio  A.  i68z.  d.  XIX.  Mai  tii  a  Gal- 
Iicano  Clero  prodierat ,  cum  eodem  anno  d.  XXIV.  Odtobns 
apud  Hungaros  contraria  ei  con(piceretur  ep  ftola  Georgij  Sz.eie- 
phenif }  Ecclelias  Metropolitans  Strigonienua  Archi-Epifcopi  & 
regni  Hungarix  Pnmatis,  ad  univeifos  dc  (mgulos  Chrfti  hde- 
les  in  Hungaria  conftitutos  Tyrnaviie  data  ,  mihique  ab  aimco 
quodam  Paniiis  transmifla  -,  in  qua  ver6  ,  poftquam  ftutimm 
fnum  m  tollendis  malis  ,  quae  Ecclefiae  nocere  poflent ,  6c  in 
promovendis  lis,  quibus  Orthodoxa  Romana  Ecclefia  exaltaretur, 
commemoraflet ,  ita  is  de  Declarntione  illa  fcripfit :  Inter  c&tera 
autem ,  qu<z  fe  nobis  comgenda  &  eliminanda  obtulerunt ,  ££  mo- 
ram  patt  non  poJfunt,fine  evidenti  penculo  animarum  ,  non  ulti- 
mum  locum  tenent  cjuatuor  tlU  propofittones  ,  cju&  Clert  Galltcani 
nuper  Parifits  congregati  nomme  prodterunt.  Qu&  cjuidem  pro- 
pofittones  auribus  Chrtfttants  abfurdtx,  &  p/ane  deteftabiles  ,  cum 
per  Hunganct  cfuocfue  Regni  provinctat  a  Satana  Mimftris  diffi- 
patoe  fint ,  eo  fortajfe  confilto  ,  ut  perduelltoni  &  coeteris  malis  tn- 
tefttnis  pabulum  0  fomentum  Juppeditent ,  £T  tncautis  fidelium 
animis  blanda  ptetatts  fpecie  Jchtsmattcum  Vtrus  tnftillent ,  Aos9 
omtfia  in  pr<zfens  cura  eas  confutandt  ,  cum  perpetua  fanflorum 
Patrum  traditione ,  Oecumenicorum  Conctliorum  decretis  &  aper- 
tts  tpfius  dtvini  verbt  tefttmonits  fatis  explofa  confutat&cjue  fint , 
(  cjuamvts  nonnulla  fertptura  loca  auSlores  propofitionum  tn  fuam 
fententiam  calltda  £«?  falja  interpretattone  detorcjueant ,  )  neque 
defint  mfignes  Theologi ,  cjui  hai  partes  flrenue  exequantur ,  pr£- 
decejforum  nojhorum  vefttgus  wh&rentes ,  cfui  in  hujufmodicafi- 
bus  unantmt  confilto  &  (ptritu  ,  noxtas  dotlrtnas  &  tnfide  pert- 
culofas  profcripferunt ,  DEI  nomme  tnvocato  &  pr&habtto  me- 
ltortformay  qua  per  temporis  &  loct  difficultatem  Itcutt,  dtligenti 
examtne  &  dehberattone  matura  ,  cum  Venerabihbus  Fratrtbus 

noftris 


noftris  Co-Epifcopis ,  Abbatibus ,  c^  Pr&pofitis ,  Capttulis ,  *//«■- 
gw?  comptunbtts  Theo/ogiA  Profeffonbus  »  &  facrorum  Cano- 
num  fcientia  prttflantibus  Virts  >  prafatas  cjuatuor  propofittones 
configimus  £<?  profcnbimus ,  ne  eas  legere  nec  tenere,  muitominus 
docere  audeant.  &c.  Quae  adeo  dura  ac  rigida  lunc  ,  ut  ,  num 
Romams  eriam  omnibus  ,  (auorum  aures  altas  teneritudine  qua- 
dam  plus  trahuntur  ,  ut  Auxiliaris  Prastectus  ,  apud  antiquum 
fcriptorem  vitx  S.  Hilarii  Epifcopi  Aielarenfis  ait)  nedum  Gal- 
lis ,  placiturus  ifte  verborum  Szjelephenij  rigor  fit  ,  haud  iro- 
merito  ambigere  quis  pofTet. 

§.19.  Interpretes  regiae  voluntatis fuere  femper  Theologicx 
Facultatis  Senatusqj  Parifienfis  AiTeflbres,  qui  contrana;  fenrenriae 
nunquam  non  animose  contradixerunr ,  prudenrerque  ,  ne  libri 
eam  continentes  noxae  cuiquam  in  regno  eflent ,  decretis  profcri- 
ptionibusq-,  fuis  caverunt,  ficut  Tanquere/U  thefes  A.  ij6i,  apud 
Thuanum  Hiftoi.  Tom.II.  lib.  XXIIX.  p.  50.  (  contraquas  ar- 
reftum  vide  in  Ltbertatibus  Ecclefi  Ga.ll.  Tom.  I.  pag.  113.)  Flo- 
rentis  facobi  ,  qui  A.  1595.  X.  Maji  fub  Thomm.  Blanzj,  Doctoris 
Theologias  praefidio  ,  a  Papa  Clemente  VIII.  tanquam  Vicario 
DEI ,  temporalia  &  fpiritualia  petenda  efle  ,  propugnare  cona- 
tus  fuerat,  apud  eundem  Hiftor.  Tom.V.  lib.CXIV.  pag.  592. 
(  arreftum  contra  ejus  difputationem  habetur  in  Libert.  Ecclefi 
Gafl.Tom.  I.  p.  447.)  Alariang,  A.  ifjio.apud  Grammond.Wi- 
ftor.  Gall.  lib.  I.  p.  9.  BelUrmim  A.  1614.  apud  eund.  lih.cit.  p.io. 
Santarelh  A.  161$.  apud  eund  lib,  XV.  p.  6$i.  aliorumque  libri 
Regum  audtoriratem  non  a  DEO  cfytiamt  derivantes,  tancjuam 
falfi ,  perniciofi ,  feditiofi ,  verboc/ue  DEl  contrarij^planecjue  dete- 
ftandi  ,re|ecli  ab  lllis  (etiam  ab  mtegris  Academiis  Parifina,Rhe»- 
menfi ,  Tholofana  &c.  )  condemnarique  ruere  ,  prout  lare  expo- 
firum  ab  auctore  de  la  Theologie  Morale  des  fefuites  &  Cajfui- 
fies  part.2. p.  116.  feqq.  Adde Limn&um ab  eoque  ritatos  autfto- 
res,in  Notit.  Regni  Francise  part.  1.  hb.z.  p.410.  cumprimis autem 
vtde  Tomum  11.  Libertat,  Ecc/efi  Ga/Z.cap.lV .  p.j^.feqq.  &  hb. 
VII.  p.  173.  feqq.  ubi  ipfa  arrefta  ac  cenfura?  exhibentur.  Quo- 
modo  A.  1615.  lertius  Ordo  ,  in  Generalibus  Galliae  Comitiis  fa- 
cram  independeutemque  Regum  auctoricarem  defenderir,  con- 
fentientibusque  Parifini  Senatus  Patnbus,  eam  in  fententiam  pio- 

nun- 


&(?£•)& 


nunciarit ,  quod  pro  lege  atque  fanctione  pragmatrca  ac  funda- 
mentali  habendum  pofthac  eiTet,GalliiC  Reges  unius  DEI  bencfi- 
cio  regnare ,  neminemque  in  temporalibus  Dominum  fuum  a- 
gnofcere  *   Grammondo  auctore  conftat  Hiftor.  Gall.lib.  i.  p.<J  i . 
feqq.  Anno  irftfj.d.XXX.  Maji  occafione  DilputationisTheo- 
logicae  Gabrielis  Drutti  de  Villa  nova ,  Theolog.  Baccalaurei  d. 
XIX.  Januarii  eod.  Anno  habendae  ,  inhibitae  ver6  arrefto  Par- 
lamenti ,  ( quod   habetur  in  fournal  des  llluflrcs  Audtences  du 
Parhment  Tom.  II.  lib.  5.  cap.  1.  pag.  4.75.)  Soibonae  Doctores 
in  Declaratione  fua  a  Parlamenti  Parifienfis  Curia  expetita ,  ean- 
dem  nobifcum  dodhinam  profefll  fiint  \    Vid.  Decretum  Curiae 
Parlamenti  Parifienfis ,  in  Latinum  a  Stegero  translatum  ,  quod 
habetur  in  fine  epiftolarum  Provincialium  Monta/ti/,  editore  Ra- 
chelio  :  uti  &  non  ita  pridem  fecit  Baccalaureus  Theologia?,  qui 
Anno  1  67$.  d.  XV.  Novembr.  in  Sorbona  fequentem  thefin  ad- 
verfus  Suptnum  quendam  ,  qui  XV.  Julii  A.  1 675.  Fndencum  11. 
Imper.  erga  fedem  Apofloltcam  tngratum  ,  jufle  in   Conctlto  /. 
Lugdunenfi  depofitum  fitijfe  defenderat ,  caufa^que  fic  Paparum 
jufto  plus  patrocinari  vrfus  fuerat ,  propugnavit :  Ecclefia  ne  c/ui- 
dem  indtretlum  domtmum  habet  in  Regum  temporalta :  rabtem 
igttur  aut  certe injantam  produnt ,  tfutcunque ajferunt ,  depontpof- 
fe  Reges  attt  ettam  Imperatores  ,  d  Romanis  vel  altts  Ponttfictbus; 
aut  tjuod  majus  efl  d  Concilijs  Oecumenicis  :    non  minus  defipi- 
unty  efui  putant»  Regum  maxtme  Chrtfitamjfimorum  fubditos  afa. 
cramento  fidelttatts  Jemel  jurato  abfolvt  unquam  pojfe.  Confer  Iqs 
Entretiens  d*Eudoxe  &  d'Eucharifte  fur  P  Hiftoire  de  PAriani£ 
me  &  des  Iconoclaftes  du  P.  Maimbourg  a  ColognePAn  16S5, 
p.m.no.  Ut  zdco  mir&,A4aimburgi/im  hiftoire  du  Luther.Tom. 
I.  lib.  i»  p.  m.  7 1 .  fcribere :  Facultatis  TheologicA  ParifienfisDo- 
ttores  conflantijfime  femper  jura  atque  pr&rogativa  Santla  Sedis, 
unde  Catholica  Ecclefia  umtas  dependeat  ,  propugnaffe.     Certc 
Italicam  atque  Tranlalpinam  Theologiam  qui  dctendunt,  con« 
trarium  potius  eos  fecifle,aflerent.  Ratum  igitur  fixumque  efto  ac 
Confer  etiam  mancto  >  quod  Senatores  Parifienfis  Collegii ,  in  Arreflo  contra 
LAug.Thua-  f&ctbum  fcribunt  Tom.  I.  Libertatt  Ecclef.  Gallic.  p.4SO«  Nos 
num  Htftor,  Roys  ne  tiennent  leur  Souverainetc ,  que  de  DIEU  feul,  nere* 
Tom., y.  tstr,  cognoiflent  pardeflus  eux,  pour  le  gouvernement  temporel  dc 
SKir.pm*  jeur 


»(f70» 

leur  Royaume  aurre  que  DIEU.  Ceji  chofe^ue  /'Eg/i/e  Ga//ica* 

fie  tient  pour  rejolue    &  indubttable  ,  non  pas  par  prtvi/ege  ou 

liberte particu/tere,  mais  par  drott  communj  conforme  a  /a  paro- 

k  de  DJEU ,  a  1'anctenne  pohce  de  V Eglife  univerfelle ,  &  attx 

decretsdes  Conciles  Oecumemcjues.  Res  eft,  quam  GallicanaEc- 

clefia  pfo  certa  ,  &  de  qua  non  dubitari  queat  vel  debeat »  te- 

net,  non  quidemprivilegioquodam ,  autlibertate  peculiart  >  ied 

jurecommuni,  cum  Veibo  D  E  I ,  antiqua  Ecclefia:  univeria- 

Iis  diiciplina  ,    decretisque   fanctis    3c    Oecumenicis  Synodis 

conientiente. 

§>    zo.     Neque  ver6  Politicorum  fblum  aut  Juriftarum, 

(ut  Bellarminui  loquirur, )  iive  etiam  Sorbonae  Doctorum,qiios 

fepius  alias  faifitatis  £<?  arrogantia  convttlos  Jefuita;  icnbunr,in 

Spongia  Jua  contra  Cenfuram  Facultatis  Theolog.  Parif.^g  i$. 

Cquam  quum  Francifius  Hallter  Parihenhs  Theologus  Vindiciis 

luis  profligalTet  ,  Ludovict  Cellotij  Jefuit_e  iram  in  ie  concitavit, 

inpia?fat.  lib.  deHierarchiacap.  1.)  do&rinam  hanc,  fed  ckipib- 

rum  Jefuitarum  efTe  ,  horum  declaratio  oftendit  ;  quam  ficut 

Gabriel  Bartholom&us  Gramondus ,  in  libro  1 5.  Hiftoriarum  Gal- 

liae  pag.  654.  nobis  reliquit ,  huc  adjiciam.     Agnofeimus  &  pro- 

fitemur  Regumimmedtatam  ejfe  a  DEOpoteJiatem  independens- 

cjue  ipfis  jus  ejje  infubditos  \  cut  fententu  ut  vera ,  nofiro  omnium 

fanguine  fubjcribetur ,  fi opus,nonfecvu  ac  cenfuri<s ,  fi cju<t  a  Cle- 

ro  Gal/icano  autSorbonain  ejujmodi  libros  edentur    Promittimus  *Vndelucem 

infuper  futuram  nobts  pofihac  unam  &  eandem  fuper  ea  cju&fiio-  acapiunt , 

ne  cum  Sorbona  ,  Clero  &  Regm  Galltci  Academiis  Jententiam.  %***eandem  ^ 

Atlum  Lutetta  XFI.  Martn  A.  M.  DC  XXFl.     Qua  ip  a  de-  '"  1%™%* 

,  r       r        c  ■    n  c  1  Achil!«HaM 

clararione  reipon.um  Societatis  Patres  iuum  correxerant ,  quod  \xus  senatus 

paulo  ante  Senatui  interroganti ,  num  Summo  Pontifici  jus  tn  Re-  Pari/i*n/?s 

ges  ejjet?    Etquum  ld  negarent,   porio  urgenti :  quidfi  Roma  frsmeeps  diu 

effent  fentirent  t  Cotone  in  Provincia  Pariiienii  provinciali  inter-  J*m  a"te  ee' 

JJ        J.     .  M    _  ,  ,  .  1  r  r*m  Henrsc» 

p:  ete  dederant :    Mutaretur  nobts  cum  coeio  antmus,Jentiremus  ut  jy   difTeruc. 

Roma.Vide  Grammondum  loco  citato&:  p.6f$.  ubi  P  Cotonem  rat,  apud 

tardio  inrerrogatarce  hujus  actionis  ,  qua  prascipui  e  Societate  Thuanum  m 

extra  ordinem  pulfati  fuerant,  morbo  correptum  fati  legem  im-  ^■lJ^xxit 

plevifle  addit.    Similis  in  eo  Coto  cum  Collegis  iuis,Epifcopis  il-  p  Il24)  „uen\ 

hs  atqj  Cardinalibus ,  qui  A  .$64.  Johannem  XII.  a  fe pauio  ante  lep  &mir** 

H  con-  h™> 


«fr«0» 


condemnatum  fedi  Romanae  praefecerunt ,  changeant  d'avis fe- 
lon  la  diverflte  de  temps ,  &  tousjours  tout  prefls  afaire  tout  ce 
auon  voudroit  ;  mutantes  fententiam  juxta  rariationem  tempo- 
ris ,  femperque  quod  petebatur  facere  parati ,  uti  Maimburgim 
Hiftoire  de  la  Decad.  de  1'Empire  lib  I.  pag. fo*  &  53.  ingenium 
eorum  depinxit.  Dionyfiu»  certe  Petavius  Celebris  Jefuita,qui 
Declarationi  illi,  ex  Grammondo  modo  adducta: ,  pariter  cum 
reliquis  ,  eodem  citato  loco  referente.  fubfcripferat ,  non  quidem 
coelum ,  animum  tamen  mutavit  ,  quando  aliquot  poft  annis  in 
Theo/og.  Dogmat.  Tom.  III.  de  Ecclef.  Hierarch.  lib.III.  c.  XIV. 
pag.  881 .  edit.  Parif.  A.  1644.  fcripfit  :  Jus  omne  ac  poteslatem 
a  natura  ipfa  communitati  ejfe  traditam  ,  qu&  eam  pojiea  vel  in 
p/ures  Magiflratus  ac  retlores  partiatur  ,  vel  integram  in  unum 
aliquem  transferat ,  pro  eo  ac  plurium  regimen  vel  umus  e/ege- 
rit ,  ex  quo  civi/ium  per  gentes  acpopu/os  admimflrationum  difcri- 
mina  orta  fint  :  &  uti  eo  rectius  conftaret ,  fe  noftras  fententiae 
non  favere,  Bellarminum  Tom.  I.  Controv.  de  Laic.  lib.  5.  cita- 
vit  ,  quem  Ioco  ab  illo  citato  nobis  immerito  adverfari  notum 
eft ,  &  in  fecunda  etiam  feccione  oftendetur.  Idem  Coto  Jefui- 
ta  Anno  1610.  eodem  Grammondo  tefte  Iib.  I.  Hiftor.  pag.  10. 
confutationem  libelli  Johannis  Martan*.  Jefuita?  de  Regis  infti- 
tutione,(inquo  is  pleraq;  perperam  deimmediatapoteftatisPrin- 
cipum  a  DEO  origine,  deque  fummi  Pontificis  m  Regespote- 
ftate  fcripferar,  quique  pcenali  judicis  flammas  Parifits  datus  fue- 
rar,)ftylo  fatis  acri  vulgavit ,  erroneasqueMarianaeafteitiones  fb- 
cietatis  nomine  confutavit ,  quem  fi  nancifci  liceret ,  plura  forte, 
huicquodprae  manibus  eft  argumento  idonea»neque  tnjucun- 
da,obfervari  addiq;  poflent.  Sed  fatis  de  Gallorum  hoc  in  capite 
confenfii  diximus ,  pergendum  ad  alia.  Ante  vero  quam  id  fiar, 
illud  adhuc  neceflarid  monendum  videtur ,  caufa;  noftrae  neuti- 
quam  obeile  ,  quod  Libertatum  Ga/Ucan&  Ecclefl&  Vo/umina 
toties  in  praecedentibus  citaverim  ,  quae  tamen  ftatim  ex  quo  pro- 
dierunt ,  fanctioris  Regis  Confiftorii  Decrero  interdicta,  8c  a 
Galliae  Epifcopis  in  fatis  frequenti  coetu  diris  devota  fuifle  con- 
ftat  ,  tefte  Epiftola  Cardinalium  ,  Archi-Epifcoporum ,  ££  Epi~ 
fcoporum  Parifiis  tunc  agentium  ad  Cardtnale*  ,  Archi  -  Epifto- 
fos  &c.  per  Gal/iattdeduobus  Libertatum  Ecc/efl&  Ga/Ucan*  Vo- 

Inmi- 


lumtnibus  damnandis  Parifits  IX.  Febr.  Anno  /6jp,  data  ,  qua» 
poft  inlerta  quoq;  fiut  Conctlijs  GalltA  Novifftmis  cuia  Ludovci 
Odeipun,A-  164&  Parifiis  editis  p  717.  &  718.  Praeterqua  enim, 
tjuod  Petri  de  Marca,  Afaimburgif\atqiK  aliorum  ,  rum  &  ipfi- 
ufmet  CleriGalltcam ,  quiinnupens  Congregationis  fuce  a£Us  fac- 
pius  ea  allegavit  ,  exemplis  tueri  me  poffim  ,  protanas  egovo- 
cum  novitates  ,  aur  unius  faltem  atque  aiterius  aucTroris  fenten- 
tias  a  reliquorum  Gallorum  doctrina  atque  monbus  alieir.s , 
haud  allegavi ,  fed  ipfa  acta  ac  monumenta  publica,  icemque  de- 
creta  ac  edicta  R  egio  vel  juflii»  vel  confenfu  in  Galliis  promul- 
gata  adduxi ,  &  quidem ,  quod  praecipuum  eft  ,  in  caufa  opci- 
ma,  &  apud  Gallos  nunquam  non  afierta  ac  propugnata  ;  non 
vero  ha:c,  fedillas  ob  NuntiiPoncificiijOmnia  etiam  tuta  timen- 
t;s,querelas  apud  Regemdelatas,Decreco  publico  profligatas  fuif- 
fe  ,  Petrus  de  Marca  actorum  omnium  optime  gnarus,&  lata: 
{ententiae  fincerus  interpres  docuit,in  libro  fuo  de  Concord.Sacerd. 
■&  /mp.  lib.  I.  ftatim  ab  initio. 

Non  tgnoro,futjfe  interdum  apud  Gallosjnaximh  fiub  fiuperioris  fiecult  finem  ££ 
hujus  in  cjuo  vtvimus  inittum,cjui  affertinoflri  defienfionem  non  omnino  toleran- 
dam  judicarunt,uti  ex  iis,qudt  qutdam  Sorbondt  Doclores  A./fSp.  MenficMar- 
tio,a/i/<fe  adverfui  Henricum  III.  pronunctarunt ,  cju&que  Cardtna/is  Perro- 
nius  Anno  1616.  in  contrarium  ,  verba  quum  Cleri  nomtne  in  Comitijs  fiaceret, 
dtfferutt ,  nec  non  qu&  occafione  Cenfura  Stampesij  Carnotenfis  Epifcopi ,  do- 
Elrinam  in  defiendenda  Regta  auiloritate  ,  quam  Roma  non  admittit  ,  conti- 
nentis*  Anno  162 /.  Clerum  tnter  Galltcanum  &  Parlamentum  Partfienfieafla 
difhutatave  fiuere ,  abunde  /tcjuet.  fcrum ,  c/u&  velab  uno  Doilore  dubitan- 
ter  propofita,  ut  de  Perronio  «.-Grammondo  /tb.I.  Hiflor.pag.6o.fie(jq.  con- 
ttat  ,  vel  turbulento  rerum  flatu  a  paucis  afferta  ,  £?  ab  a/its  eopfe  ac  tnfie- 
cjuentt  tempore  impugnata  fiuere  ,  uti  Sorbona  Dotlorum  decreto  Anno  1/89. 
Thuano Htflor  lib.4.9  p.39^&  hb.  9 / p .42 4.tcfie ,  ttemcjue  Anno  162$, 
Gal/icani  Cleri  aclis  conttgtt ,  apud  Grammondum  Hflor.  Gali.  Itb.  //  pag. 
639.  Qanonis  reguUcjue  vtm  necjuaquam  obtineant.  Vtd,  Apologie  pour  les 
Catholiques  Tom.  I  chap%8.p  ag9$.  &  chap.  lo.pag.  in.fecjcj.  adde  tamen  , 
qu&  habet  D.  Jurieu  in  /tbro ,  ejuem  nuper  edtdit  fub  titulo  :  Hiftoires  du  Pa- 
pifme  dc  Calvinitme  miles  en  parallele  Tom.IPr.pag.274..feqq.  Etfi  verum 
efl,  quodM.  Antonius  Arnaldus,  inParlamento  Parifienfi Advocatus  tn  Orat. 
fiuapro  Vnivrrfi  Partfi  contra  Jefiuitas  pag.  14..  ficrtpfit ,  non  niii  Jefuitarum 

H     1  difci- 


difcipuli  ac  alumni  ,  Syndico  Fabro  aliisque  obftintibus  ,  decretum  adver- 
fus  Henricum  III.  lanciverunt.  Quid  c/uod&  aufior  libelli  Critique  Gene- 
rale  de  1'Hiftoire  du  Calvinilme />.//-£.  Perronij  Orationem  jujfu  Galltcam 
Cleri  ex  eorum  Atlit  atque  Ephemeridtbus  ejetlam  atque  exclufam  ejfe  ficri- 
bat  ,  cujui  fidet  tantum  quiscjue  tnbuat  quantum  volet.  Quomodo  vera 
Geribn,  Almaynus  itemc/ue  Navarrus,  dum  contrartdt  fiententt&favere  viden- 
tur  i  intelligi  exphcarique  debeanty  M.  Antonius  de  Dominis  oflendtty  de  Re- 
pubLEcclefilib.6.c.2.num.22.pa?j28,&f29.  Qtu  Bernhardi  mens  fiue- 
rit ,  quum  duos  Ponttfict  gladtos  datos  firiberet,  ff>mtualem  alterum ,  alterum 
temporalemjn  Libertatibus  Ecclef  Gallic.  Tom.I.p.^.6ot  expomtur ,  qutbm 
t.ddendm ,  cjuihoc  annade  Ecclefiarum  Germant&  Libertattbut  ficripfit  ,  Jo- 
hannes  Schilterus,£*/e£ra  apud  fenenf&s  Jurium  Doclor  &  Profejfor  Ub.  IV.  c. 
VILnum.VIL  p,m  602.  Quod  etiam  quidam ^ut  Juretus,Bellarminiis,Per- 
ronius  ,  ahtque  putant ,  Philippi  I.  tempore ,  ob  ejujdem  anathema  ,  afuo  ab$ 
ZJrbano  Ponttfice  notatus fiuerat ,  intermtjfum  fiuijfe  a  GalLts  adficrtbere  aclist 
regnante  Philippo  ,  ejufique  loco  ficripfijfe  eos  ,  regnante  Chrifto,  fialfium  ejfe 
tntnimeque  cum  veritate  confientire ,  refle  dicit  Carolus  Faye,  in  Libert.  Ec- 
clefi  Gall.  Tom%  I.p.  213.  oflenfiumque  efl  a  Davide  Blondello  mtegro  libello , 
quemishac  de  re  Anno  1646.  Partfiis  ficripfit  >  &  cut  tttulum  fectt :  De  For- 
rnulcE  Regnante  Chrifto  in  veterum  moumentis  ufu,  juftaspro  Regibus  ma- 
ximis  Philippo  I.  &  1 1»  fummaque  Regum  omnium  poteftate  vindicias 
complexa  Diarrihe»  Ex  quo  mutari  pojfunt,  cjua  Becmannus  in  Nottt.  Dt- 
gnit.  I/IuJ?r.DiJf.XIILc.i.§.7.p.24.4..itemifc  Dn.D.Schetzmis  inAntt-Bel- 
larm.  Diff>.  I.p,  16.  hac  de  re ficrtpfierunt» 

§.  zi.  Atque  harc  opinio  homines  etiam  a  diviniore 
ccetu  fegregatos  imbuit  ,  eamque  in  rem  egregie  dicta  pailim  in 
paganorum  (criptis  reperiuntur.  M.  Terenttus  Eques  Romanus 
apud  Tacttum  Annalium  VI.  p.m.  147.  edit.  Plantin.  Ttberio fium- 
mum  rerum  judicium  Deos  dcdtjfe  dixit  ,  obfiecjuij  gloriam  fiub- 
jeclts  rehtlam  ejfe»  Et  Titus  Imperator  apud  Suetonium  in  Tito 
*  Quem  Ho-  Kb.  VIII.  pag.768.  Principatum  fiato  dari  agnovit.  k^\x<\Home- 
mert  locum  ^wm  defcriptione  Re^is  ponitur  ,  ia^A  $.. 

eo    nomtne  *  9         t       -.    *> 

Uudatacex.  ~ ^T  «'   «'f™®"   fS"» 

fitcat  Dio  «5   Q&olKVji  >   6)   i£ax.t  Kfovu  'zroui   olyKvAO{jLnrHi) 

Chryfoftom9  "2,Kii<srTpQV      — — . 

Orar.  de  Re.  *  ynM  Princeps  unpts  Rex  eflosui  fceptrum  dedtt  faaacis  Sa- 

Venet.  Idem 


Idem  Homerus  ,  ceu  do&is  obfervatum ,  perpetuo  ferme  epithe- 
to  ©«»<•  (ZxQkh(  ,  divmos  Reges ,  8c  fiolfttpeif  ,  k  fove  educatos 
appellat.  Notum  eft  &  illud  celebre  Afcraei  Poeta:  Hejiodi  di- 
c1:um,in  Theogonia  verf  <)6.  U  S\  Aio(  @#Q\Mf,  a  fove  Re- 
ges.  Id  quod  &  Callimachus  Cyrenaeus,  hymno  in  Jovem  (quera 
non  ita  pridem  nobiliflima  Virgo  le  Fevre  cum  aliis  Callimachi 
reliquiis  edidit  ,  valde  ob  id  laudata  in  Journal  d&s  Sfavans  A~ 
167  f.  p.  74, )  v.79.  imitatus  eft. 

'Ek  S\  Aiof  (*Uo-iMi(  %   \tSH   Atof   vfiv   civXKTay 
&HOTipOV>  TU    Kj    0~<ptTltiv  iKflvoiO  TcHfyv. 

Ex  Jovefunt  Reges  ,  quia  nil  divinius  ufquam  es~i 
Regibus^  commune  datum  efl  hiscum  foveregnum. 
In  opere  fuo  incomparabili  de  providentia  Synefms  lib.  I.  ponit, 
apud  i£gyptios  Reges  a  Dijs  conflitui ;  quemadmodum  etiam  tefte 
Porphyno  necnon  Eufebio,  depraeparat.Evang.lib.9.c.i.  fol,238. 
apud  ElTenos  dodtrina  hax  obtinuit ,  quod  fine  DEI  numine, 
nemini  lmperium  habere  contigat ,  i  Slya.  3-$«  wifiylvt&M  ti- 
n  to  cLfyw.  Agnovit  idem  Perdiccas  apud  Curtium  lib.  X.  de 
Alexandri  M.  morte  verba  faciens  :  Magnitudmem  rerum  quas 
egit  Alexander  intftentibus  credere  licet ,  tantum  Virum  Deos 
accommodajfe  rebus  humanis ,  quarum  forte  comp/eta  citb  repete- 
rent  eum  fmflirpi.  Quae  omnia,ut  de  Diis  falfis  falsd ,  ita  de  ve- 
ro  atque  uno  DEO  veriffime  dlcuntur.  Plura  Philofophorum 
&c  Poerarum,  atque  Graecorum  Latinorumque  auctorum  hanc 
in  rem  di<5ta  allegari  poflent,  fi  teftibus  res  illa  egeiet ,  quastor 
fcripturae  fan&orumque  Patrum  dicxis  atque  rationibus  confir- 
mata  jam  eft.  Conferq  intenm  poteft  Claudius  Salmafms  rn  De- 
feni.  Regia  cap.i.  pag.j^.  &  cap.  f,  p.  146.  ejusque  Civis  Samuel 
Bochartus,  in  Epiftola  ad  D.  Morley  ,  quse  habetur  in  fine  ejus 
Geograph.S.  edit.  Erancofurtanaj ,  (in  ea  enim  quae  Cadomi  A. 
1651.  procurata  eft ,  fruftra  eam  quasfiveris. )  p.  74.  Perunet  huc 
etiam,quando"fcriptoresnonChriftiani  locutionibus  atque  appel- 
lationibus  divinis  Regiam  majeftatem  profecuti  leguntnr,quod 
Piincipes  Di) i  inter  homines  fint  ,  quod  DEI  imaginem  gerant  „ 
ejus  m  terra  vicem  agant,  quod  peculiari  quodam  modo  DEO 
curxfint,  quod  divinum  quid atque  fantlum  &  non  violabih  ijs 
infit  &c.  quaha  ut  cumulemus  opus  non  eft  ,  obvia  quippe  pa£- 

H     3  firn 


*(«.; 


■■  fim  atque  aliis  notata.  Vide  omnino  qiue  magnus  nofter  Bcec- 
lerus  in  libro,quem  de  Aufyicio  Regto,  infcripfit,  annoq;  1645-.  hic 
impiimi  curavit,  paifim  cie  hoc  argumento  annotavit,qua:queeo 
non  minor  Gerhardus  fohannes  ^^/WhabetjdeldololatriaGen- 
til.  lib.  5.  cap.  17.  pag.  806.  ubi  plura  veterum  loca  ,  ut  Vir 
erat  magnaj  lecttonis  >  congeilit ,  quae  inde  peti  malo  quam  hoc 
loco  exicribere. 

§.  11.     Hujus  dignitatis  fuae  praerogativam  8c  ipii  Impe- 

ratores  Regesque  olim  non  ignoraverunt  ,  hincqueleges  iuas^- 

vinas>Jacrasy  facrattffimas  ,  dtvalia  oracula  vocaverunt,  &  has 

violare  non  tam  inobedientiam,  quam  facnlegium ;  &c  majeftatis 

crimen  oiA(ieictv  \  quin  &  ipfos  Jacraujfimos  ,   Qt^is  ,  B-tosi- 

G«f  >  yfiw  Kuf/*  ,  &  imperium  fuum  fanctum  ,  &c  B-sQ$fx?)i1(i¥ 

*  Contra  fe-  dixerunt.     Quj   *  loquendi  modi  fub  Chriftianis  Imperatori- 

^enoremCaf  bus  ,  etfi  gentilem  adorandi  Reges  cultum  non  admitterent , 

/andndeitf    fervatj  funt)  nempe  ne  eorum  vileiceret  auctoritas,  qui  ob  com- 

Dannhauc.  '  municatam  quodammodo  poteftatem  divinam ,  DEI  v.cem  ob- 

rum  confert    tinerent  inter  homines.  Vide  hic  Marqu&rdi  Frehen  Orationem 

$nTheol.Con-  de  Conftit.  Imperialium  excellentia  p.  m./j.    Quo  etiam  reipici 

fcient.Tom.i.  credo,quando  Sacra  Ma/ejlatis  zitulus  regibas  atque  Principibus 

part.z.fag*    poteftatem  immediate  fuama  DEO  accipientibustribuitur,quan- 

do  item  Romanum  Imperium  cum  adje&ione  facrum  communi- 

ter  appellatur.  Vide  de  illo  fohannis  Limntt  Notit.  Regni  Fran- 

ciaj  fib.  1.  cap.  6.  p.  431.  feqq.  de  hoc  Boeclert  noftri  DiiTertatio- 

nem  de  Sac.  Rom.  Imperio ,  quae  Notitiae  eius  Imperii  adjecta 

eft,  pag.  402.  feqq.  cuius  conjectura,  quodRomanum  Impe- 

rium  ideo  ante  duodecimum  fecxAum facrum  vocatum  non  repe- 

riatur ,  quia  artibus  primum  Gregortt  VII.  (ut  §.  XI V.  indicatum 

quoque  eft , )  facra  ejus  majefias  in  dubtum  vocata  ,  folemnttate 

elogij  hujus  vtndtcanda  fuertt ,  praj  llla  jure  arridet,  qua  fien  id 

quidam  putant ,  obfantlttatem  Ponttfkis  Romani ,  quem  verttcem 

C?  caput  fmperij  }aUare  non  verentur.  Vid.Ltmntum  Jur.PubJ. 

Tom.I.  lib.  1.  c»7.  num.6.  &  adde  Fritjchij  additiones  loc.  cit. 

Cumprimis  autemhuc  facere  videtur,  quod  Imperatores,Reges, 

itemque  Principes  noftri,  dtvin&  gratu  characterem  nominibus 

fuis  pracfigunt,  (eque  Reges  atque  Principes  DEI  grattk  appel- 

lant ,  more  quidem  arque  exemplo  GraecorumImperatoium,qiu 

fe 


#(<)•)#  

*e  @a<ri hixt  iv  ^f/fw  ,  Reges  in  Chrifio  vocaiunt  ,  itemque  fo- 
lemne  illud:  »  U  3-i*  /W«a«<x  ^Zv^Majefias  noflra  divinitus  Ji- 
ve  d  DEO  inilttuta ,  exordiendis  edi&is  &  epiftolis  ufurparunt, 
ut  ex  Graco-Romano  jure  lib.  II.  Noveffa  Bafilij  de  Struendis 
Ecclejiis,  &c  alibi  paflim  videre  eft.  Hinc  enim  efle,quod  DEI 
gratta  Reges  dici  foleant ,  nobifcum  tertii  Ordinis  Delegati  in 
Defenlione  fua  adverfus  Perronium  Cardinalem  fatentur  ,  apud 
Crammond.  Hiftor.  Gall.Iib.  i.p.68.  &  Loyfeau  desSeigneu- 
ries  chap.  3.  n.  6&.  illis  folum  ro  DEI  Gratia  convenire  fcri- 
bit  ,  qui  ne  tiennent  leur  eflat,  ejue  de  DIEV  &  de  1'epe'e ,  qut 
impermmfuum  non  nifi  d  DEO  habent  atque  gladio.  Vide  et- 
iam  D.  Dorfiheum  inProdrom.  Anticris.  pag.44.  Speciatim  id 
Gregorius  Tholofanus ,  lib.47.  Syntagm.  c.  14.  num.  1 5.  de  Gal- 
liaeRegibus  verum  facit,  fic  fcribens:  fn  noflra  Gallia  Rex  no- 
fter  dvloKfoLTaf  efl ,  &  Monarcha  abfolute  ,  plcne  (£  fui  arbitrij 
&c.  quod  tefiatur  titufus,  quo  fe  exornat  DEI  gratid  Francorum 
Rex,d  nemine  alio  ,  cjuam  d  DEO  poteflatem  fe  accipere  oflen- 
dens,  Con£.r  quoque ,  qui  ex  Caflanaeo  idem  docet  Ludov.  Ro- 
dolfinum,  de  Origine  Ducum  Italiae  num.86".  p.2.4.  Unde  olim 
apud  Gallos  pariter  atqueGermanos,quivis  Duces  atq;  Comites 
praedicato  hoc  ufi  fuerunt ,  uti  prceter  alios  citatus  fupra  Loyfeau 
des  Seigneuries  dicto  capite  ac  numero  oftendit,quamvisidho- 
die  in  Gallia  res  criminis  fit ,  vid.  Limnti  Notit.  Regni  Franc. 
lib.  1.  cap.6.pag.  431.  Apud  Germanos  autem  inde  ab  Otto- 
num  tempore »  quo  Ducatus  atque  Comitatus  haereditarii  fa&i, 
adhucdum  obtinet.  Vid.  Nicolaus  Mylerus  ab  Ehrenbach  ,  de 
Principibus&  Statibus  Imperii part.  1.  c.  30.  p.  295.  Non  DEI 
certe,  fed  populi  aut  Pontificisgratia  Reges  atque  Principes  fcri- 
bcre  necefle  haberent ,  fi  quidem  coronam  poteftatemque  fuam 
non  DEI  unius  beneficioacceptamferrenr.CV^  qualite  ,  dicitur 
reetiflime  in  Anefto  Parlamenti, adverfus  erroneas  Jacobi  thefes 
Tom.I.  Libettat.  Ecclef.  Gall.  p,  4^2.  e[u'ils  prennent  de  regnans 
par  la  grace  de  D IEZJ ,  feroit  fans  doute  fauffe  ,  comme  fi  fes 
josieurs  de  tragedies  ecoutent  leurs  protocoH&s,tls  efloient  neceffitez. 
d'ouyr  autruy ,  pour  entendre  les  bornes  &  mefures  de  leur  puif- 
fance.  Symboli  loco  Carofus  M.  Pauli  Apoftoli  dicto  1 .  Corinth. 
XV,  verf.io.  yafm  ®ii  (ipi  S  e>(Ai  i  gratid  DEIJum  ,  quod, 

fum> 


&(*4Q& 

fam,  ufus  eft  apud  Limnaum  Notir.  Regni  Franc.  lib.  z.cap,  iS. 
p.854.  uri  &  LufiraniaE  regulos  eo  in  epiftolasum  fiiarum  prin- 
cipio  ufos  fuifTe ,  ex  verufta  aliqua  moneraj  infcriptione  apud 
Grammondum  obfervarur  Hiftor.  Gall.  lib.  1.  pag.68.  Er  mirum 
eft,  quod  Epifcopi,Cardinales,  aliique  Romanas  Ecclefiaj'  Pra- 
lan  ,  cu.m  &  a  DEO  fe  fuam  dignitarem  habere  glorientur,  epi- 
ftolarum  camen  fuarum  infcriprionesalirer,  quam  Paulus  cirato- 
loco  exornenr ,  feque  cum  adje<5to  DEI  £$  Apoftolic&  Sedisgra- 
tia,  eos  quos  fequencia  conrinenc,  «.  ile  fcnbanr  :  Contraacque 
prifci  omnes  Epifcopi  fecerunt,  qui  fine  addito,fbIius  DEI  gra- 
ria  fe  tales  dixeiunc  ,  uc  ex  Ivonis  Carnotenfis  ,  Petri  Blefenjis  , 
aliorumque  epiftolis  liquer.  Ut  falfum  adeo  fir,  quod  Andreas 
Vallius ,  de  fupremj  poteftare  Papae  parr  5.  qtiaeft.6,  afierir,  for- 
mulam  hanc.qua  Epifcopi  hodie  urunrur  in  fuis  Iireris  fcnbendis 
N,  DEI  &  fanbla  Sedts  ApoftoltCA  gratia  Epifcopus  .anriquifli- 
mam  elfe.  Vide  ,  qui  eum  hac  in  re  caftigavic  Edmundum  Ri- 
cherium,  Dodfcorem  acque  focium  Sorbonicum  in  Hiftor.  Con- 
cil-General.  libl.  cap.  X.pag.  292.  Obfervar  ramen  Limn&us  in 
Norir.  Regni  Franc.  hb.  2.  cap.  6.  pag  419.  Carolum  Epifcopum 
Andegavenfem  hoc  eciam  feculoDEI^ra^?  Epifcopum  fe  fcri- 
pfifle  :  Proftanc  quoque  exempla  adhuc  recenriora,  quaj  vero  re- 
cenfere  nunc  non  vacar,  Illud  falcem  adhuc  addo ,  ArchiTEpi- 
fcopos  Angliae  hodienum  DEI  Cegratia  rales  fcribere ,  8c  a  Re- 
gibus  eriam  Anglias  in  epiftoiis  adje<5honem  illam  accipere  ,  fi- 
curi  facobus  Canruarienfi  Praefuli  fcripfir  :  facobus  DEI  gratia, 
&c.  Reverendijfimo  in  Chrifto  Patri,  pradt/elloque  &  fideli  Con- 
fihario  noftro ,  Georgio  eadem  graria  Archi-Eptfcopo  Cantuarten- 
fi :  Plura  de  hac  appellatione  Becmannus  collegic m  Nocit.Dignit. 
Illuftr.  Diflerr.  1.  cap.  5.  §.7.  pag.  27.  Taceo  Juris  Publici  Do- 
<5tores ,  qui  hacc  ex  inftiruro  profecuri  funt.  Digna  omnino  funt 
Excellenciffimi  Boecleri  verba ,  qnibus  de  Aufpicio  Regio  cap.  5. 
§.  r.  pag.  45.  paragraphum  hanc  egregie  illuftrar ,  ur  eandem  fi- 
nianc :  Imperator  DEI  Gratia  eft  >  cjui  DEO  gaudet  autlore , 
DEO  gloriatur  fmperatore  ,  DEO  viget  cttftode.  Imperator  ex 
DEI  gratia  ,  in  DEI  gratiayfub  DEIgratia  ,  cum  DEIgra- 
tta.  Hac  gratia  DEVM  Imperatori  ,  Imperatorem  DEO  con- 
aliat ,  conjttngit.     Gratia  flena  aujpkto  dtvtno  &  Regto  ;  gratta, 

divini* 


»(fr.3» 

divinitatit  imagme  &  charahlere  foecunda  ,  gratta  qua  Imperato- 
rem  DEI  vicanum  ,  &  fi  hic  quoque  modefit&  fplendorem  mtjce- 
re  licet ,  qu&  DEVM  facit  \  fed  DEVM,  qut  fe  hominem  ejfe, 
inter  homines  vtvere ,  DEO  Jervtre  non  nefitat,  non  taceat. 

§.23.  Poflem  late  adhuc evagari,&:  ex  Regum  Imperatorumq; 
hancinrempublicatisdecretis  atq,  conftitutionibuspluia  adferre, 
tum&exHiftonisprolixius  oftendere,quamnunqua  Regesinter 
atq;  Imperatoresderuerintjqui  Henricorum,Fridericoium,  Ludo- 
vicorum,Ottonumq,  exempIo,aufibusfefe  Majeftatis  Regia;  ho- 
ftju  oppofuerint,  poteftatisq;  fuae  originem  non  n  11  crelis  ie  debere 
profelH  fuerint :  fed  lumma  rerum  capita  confeclato  nautas  quo- 
dammodo  imitari  nuncliceat,  qui  multalittora  practervehuntur,  ut 
eo  citius  in  portum  appellant  •,  maxime ,  quum  de  eo  abunde  alii 
egerint ,  potiusque  Hiftorici  fitrera  eam  exphcare,  quam  qui- 
dem  ejus,  qui  divina  tractat.  Confer  mterim  Mekhtoris  Goldafii 
Monarchiam  Imperii ,  obi  prolixilHme  ,  &  Ludovici  Maimbur- 
gti  Hiftoire  de  la  Decadence  de  l'Empire  ,  itemque  fohannis 
Schikeri  de  libertate  Ecclefiarum  Germanix  (eptern  libros>  ubi 
m  compendio,accurare  tamen,rem  hanc  pertractatam  invenies. 
Temperare  tamen  mihi  non  poiTum,quin  duo  illuftria  dicra  Fride- 
rici  I.  Imp.cognomine  Barbarojfa  &  Emerici  Hungaria  Regis^ui- 
bu  >  ck  Papas  ck  populo  jus  omne  in  Principes adimitur ,  huc  appo- 
nam:  Illiusquidem,quodapud.&*^ezw#>»  Frifingenfis  Ecclefia; 
Canonicum,  vitaeque  &  geftonim  ejus  dvjo<dJ»v  fcriptorem  hb.i.  c. 
iO.pag.48  5.  reperitur,  verba  haec  funt :  Qumque per  eletlionem 
PrincipumkfoloDEO  regnum  & '  tmpertum  noflrum  fit  &c.cum- 
que  Petrus  Apoflolus  hac  dotlrina  mundum  mformavent :  DELIM 
ttmete,Regem  honorificate  ,  quicunque  nos  imperialem  coronam  k 
Dn.  Papa  pro  beneficto  Jufiepijfe  dtxerit  ,  inftitutioni  ($  dotlrinA 
Petri  contrarius  eft,  &  mendacij  reus  erit.  Hujus  vero  ad  impiunt 
Fratrem  fuum  Andream  ,  militemquequi  in  ejus  acie  erat  rebet- 
lem  ,verba  haec  nobis  aftervavit  diligentiflimus  Rerum  Hungari- 
carum  fcriptor  Ant. Bonfimus ,  Decad.  II .  lib. 7.  p.  2.76 .  Quand* 
omnis  potefiasaDEO  efi ,  quisefl^qut  Regiam  Majeflatem  viaU- 
«jua  fosdare  audeat  ?  Non  t.merichsfum,  nonprivatus  homofed  di- 
'VtStephani  Vicartus ,  pronepos  &  h&r&s  publtcamperfonam  gerens\ 
efuta  non  tam  vefira  fujfragta  &  h&redttarta  jura ,  quam  Dtvt  ($ 

I  Jacri, 


— — — —  ————— 

facnt  hujufce  Coronx  numen  me  ZJngaria  Regem  prtftitere.  Non 
cum  mortali  vobis  res  e&,mtferi ;  fed  cum  eo,  cui  pra  dtvtna  dtgnita- 
te  fitpra  mortahtatem  aliquid  accedit.  De  Fndeiico  l.  aliaspraerer 
Radevku, eriam  NuflientisMonachus  ,  in  Maqno  Chronico  Belgico 
p.  180.  editore  Piftorio  eadem  referr,  ltemque  Guntherus  Poixz , 
qui  ejus  remporibus  Sc  vixit,  cx  Ligurmum  fuum  carmen  (ab  urbe 
Ligurina,  iivequamGunrherum  ea  inrelligere  erudiri  obfervant, 
Mediolano  fic  di&um)  fcripfit,  in  eodemquehis  Fridenci  fenten- 
wam  verbislib.  VI.  v.  360.  feqq.  pag.  36^9.  edit.  Reuber.  expreflir. 
Ergo  qmd  ad  fummum  de  regmjure  qutd  oro 
Pontificem  fpettat  ?  nullum  caput  ifiafuper  fe 
Afpmt ,  excepto  ccelorum  rege ,  poteftas. 
TLcclefiam  regat  dle  fuam  divtnacjue  jura 
Temperet ,  tmperium  nobts  fafcesejue  reltncjuat. 
Adde  Nobihilimi  Virorum  paris  Spigelij  atque  Rittershufii  no- 
tas  fcholiaque  in  celebrem  hunc  Guntheri  locum.  Plures  quo- 
que  audtores  ex  Hifpanis,  Italis ,  arque  noftris  Germanfs ,  quibus 
Imperatorum  Principumque  caufam  agere ,  Pontificibusque  di- 
vinx  imaginis  ac  poteftatis  ,  quae  a  DEO  eft,  quaqueReges  re- 
gnant,  odium  &  perfecutionem  impingerepropofirum  fuir,  mif- 
fos  facio  :  Ciravit  multos  D.  Gerhardus  noftei :in  ConfefT  Ca- 
thol.  Iib.  II.  Artic.  III.  cap.  IX.  pag.667.  feqq.  haber  &  nonpau- 
cos  M.  u4atoniH4 de Domtnis deRepubl. Eccl.lib.  6.cap.io.  p.m. 
81 1, 8 1  j.Pra;  omnibus  ex  vereribus  celebris  eft  Apologia  pro  Lu- 
dovico  Bavaro  Imperarore  a  Marfiho  de  Padua ,  five  Paravino  A. 
1524.  fcripta  fub  titulo  Defenforis  Pacis  :  Edira  ea  primum  fuit 
Bafileae  Anno  1511,  ejusque  mentionem  diu  jam,  antequam  typis 
committercrur,  fecit  facobns  a  Jv  6nt40r)OJfcn/  iive  latino  idioma- 
te  Regiovillanu*,  ( qui  feculo  XIV.  in  hac  urbe  facerdos  fuit ,  )  in 
Chronico  MSS,quod  in  Academiae  noftrae  Bibliotheca  videre  mi- 
lii  licuit,  in  quop.  1 09.  b.  ita  fcripiit  :  ^n  oifen  gifcn  tcatt  M6 

55«d)  gcmaclH/  catf  bo  r)ei|jcf  Defenfir  Pacis ,  ba  bmiftt  mit  oer 
(jetUsenOcfctmffr/ t>a*  ein  QSo&ef?  unocr  Hm<  Stiftv  foll  jtn/un* 
bt  btvoiftt  aud) bte Q5o&e(te*/  unb  bcr  (Sar^inalcn  gnk  un  b  bcdb* 
tiatt unb  fimontC.  In  margine  verufta admodum manu  adfcripmm 
erat:  btefe  fcnb  autj)  ^Utferifd)  aercefen.  Notioraponofunt,quae: 
m  Anglia  pro  Htnric»  IIX,  EUfabttha  ,  facobo  VI.  m  Hifpania  pro 

Pbi- 


ffi(*7-)ffi 

Philtppo  ///,  in  Italia  pro  Republica  f^eneta ,  ab  au&oribus  Roma- 
nam  fidem  tenaciflime  in  cceteris  amplectentibus  fcripta  editaque 
fuere,  qtiam  ut  ea  hic  commemorem.  Quin,  quod  mireris»  hodi- 
ernus  Pontifex  /nnocentius  X/.  m  eptftola  fua  ad  Regem  Gallia- 
rum  LudovicumX/y.  d.  XII.  Martit  data,nobis hacin  re  acceflit, 
<kim  eum  hifce  verbis  :  necoelefits  beneficentiA  fontem  fecus  nunc 
(  arque fcilicet  Papain  caufa Regalium  vult)  agendo,  &  DEI,  PER 
QUEM  REGNAS,  Ecclefeam  tam gravtter  Udendo  ,  obflruM^ 
intempeftive  fatis  atque  didfcatorie ,  (  d'une  mamere  ft  forte  &Ji 
touchantey  ur  auc~fcor  du  Traite '  General  de  la  Regale,  part.  IV.  c. 
16.  p.  181.  ambigue  fcribit ,  maleque  fentit, )  admonuit.  Id  quod 
repetiit  inepiftola  ad  eundemRegem  D.  XXI.  Septembr.  1678. 
exarata,quando  inter  caetera  (cripfit :  Mtntme dubitamus,quinMa- 
jeflas  Tua  illico  declaret ,  nihil  fibi  majori  cura  effe  ,  quam  reddi 
DEO ,  quA  DE/  funt ,  A  QUO  tantas  opes  ,  tam  fplendtdum 
amplumque  regnum ,  &  omni  regno  potiora  ,  tot  pr&cUra  animi 
corportsque  bona  accepifli.  Edita  utraque  Epiftola  eft  cum  aliis  e- 
jusdem  Pontificis  ad  Regem  Galliasque  Epifcopos  fcriptis,  Anno 
1681.  Lutetiaj  Parifiorum  cum  privtlegio  Regis ,  habeturque  in  fi- 
ne  tractatus  infcripti :  Procez  verbal  de  V  fAffemb/ee  Extraordi- 
naire  &c.  Quod  Papae  teftimonium  eo  illuftrius  eft ,  eoque  ma- 
gis  attendendum ,  quod  ab  eo  tpfo  profeifcum  fuerit  ,  de  cujus  re 
hic  agitur  ,  quoque  minus  de  homine  candido  ,  nedum  de  Pa- 
pa,  ambiguis  eum  arque  in  eventu  falfis  locutionibus  intantone- 
gocio  ufurum  fuifle »  praefumi  debet. 

§.  24.  Deberem  nunc  forte  etiam  ex  noftrorum,quos  Lu- 
theranosvocant,Theologorufcriptis  teftimonia  aliquot  produce- 
re,  itaque  oftendere,fententiam  hanc  in  noftris  Ecclefiis  concor- 
dibus  votis  recipi  atque  doceri  ;  fedquum  Difputatioms  termi- 
nos  egredi  non  liceat  ,  pneterea  etiam  multorum  in  fuperioribus 
mentio  fiibinde  jam  facta  fuerit ,  Confeffeonem  folummodo  no- 
ftram  Auguflanam  nunc  producam,  a  qua  Doctori  Lutherano 
recedere  religio  erit :  Ita  vero  Arric.  XVI.  de  rebus  Ctvihbus  illu 
docet  :  cfuod  /egitima  Ordmationes  Ctvt/esfint  bona  opera  DE/, 
feu  ut  Germanicum  exemplar,  quod  Imperatori  Carolo  V.  exln- 

bitum  publiceque  coram  eopraeIe£fcum  futr ,  fignificantius  expref- 
fit:  quod  Magiflratujfecu/aris  i  ejufejue  regtmenfet  a  DEO  trea- 

I     2.  txm 


___ &Q8J& 

tum ^ordmatHm.  2$<w <pe(iccr; i»nr<  rtclfitcfcm jVNjinicnr tvtrb 
gclcbrcf/MiaacOBn^feitjnbcr^clf/iin^Acctbncfc^c^imcnf 
unp@cfafj  /a,urc  Otbnong  tton  @£>33  $cf<1ta**cn  nnb  cinw* 

fcfJCt  (Inb  /  &  quidem ,  ut  in  Apolog.  Aug.  Confeff.  ad  Arric.  IIX. 
p.  m.  156.  idexplicatur :  Vt  h&c  rerum  natura  &  htfiderum  certi 
motus  vere  funt  ordinatio  DEI,  &  confirvantura  DEO :  Itale- 
gitimA  Politid  verefunt  ordmatio  DEI,  &  retinentur  ac  defendun- 
tur a  DEO  adverfus  Dtabolum.  Cui  A uguftanx  Confeflionis  de- 
finitioniqui  adverfetur  ex  noftris  Dodtoribus,  deprehendi  neiri- 
nem,vixque  ab  alio  deprehenfum  quem  in  certus  lum  ;  adeo  lan- 
£te  ftudiofeque  venerandam  Principum  auctoritatem  colunt  illi 
atque  profequunrur.  Vide  hicelegantia  vevbzDn.D. Wandaltni 
Haunienfis  quondam  Theologiinhbro  ejusdejuieRegio  lib  I.  c, 
7.  p.6i .  De  Do&ore  quidem  Samuele  Pomarto  L ubecenfium  ex- 
cellenti  Antiftite  pie  nuper  beateque  defuncto ,  netcio  quce  fa- 
bella  poftmortem  ejus  publicisrelationibusinfetta  fuit,  quafi  is 
dodtrina  atque  informatione  fua  fcholaftica,aquam  veneno  Mo- 
narcho-Maftigum  infeftam  propinare  olim  juvencuti  confueverir, 
quam  ramen  Inclytus  Lubecenfis  Magiftratus  in  programmate 
ejus  funebri,per  ClanllimumGymnafi  fuiRe&orem  Dn.  ^w- 
hamum  Hinckelmannum,  egregie  refdli  curavit.  Quod  fi  etiara 
eflent ,  uci  quidem  non  efle  conftar  ,  qui  velverbis  vel  factis 
in  contraria  fententiamapudnoftrosirenr,nihilrameninde  damni 
reliqui  confequerentur ,  valeretque  hic  llla  Tertu/Iiani  refponfio  in 
Apologec.cap.XLVI.foI.  77.  qua,poftquam  fibimet  ipfi  objece- 
rat  .•  Sed  dicet  etiam  de  nofins  excedere  quofdam  a  regula  dtfii- 
pltns.  ?  Definunty  refponder,  tum  Chrtfiiam  habenpencs  nos,  Tan- 
cum  vero  abeft,  noftrares  vel  voce,vel  (cnptis,  aut  etiam  factis  im- 
perantium  fummitati  adverlari,  ut  potius  adverfarii  modum  hac  in 
parte  eos  excedere  judicent »  uti  Cardinalis  Bellarminus  praefat.  in 
lib.  de  Clericis  dubirat  :  ZJtriplus  Principtbus ,  AnabapHsla  noce- 
ant,vexando  &  detrahendo  ,ancumulando  &blandiendo  Luthera- 
ni?  &  libro  de  Laicis  tertio  cap.  1 7.  idem  fcribir,  Brenttum  atquc 
Adelanchthonem  hocin  capitenontam  deficiendo ,  quam  excedendo 
peccajfe.  Et  Stapletonus  Lutheranos  ideo  cnminatur,  in  Promptua- 
rio  Domin.  XXII,  poft  Pent.  cjuod  Cefari ,  idefi  Regtbus  flf  Ma- 
giSlratibus  nonfolum  ea,  yua  eommjunt  ,fid  etiam  ea,  qu&DEI 
fmt  reddt  veltnt.  $.  «2/. 


§.  >f.  Haecferefunt^L.B.quasprimumtradrationis  mct 
caput  conficiunt.  Pluribus  forte  ,  quam  par  eft ,  executus  fum  il- 
lam  partem  ,  neque  difliteor ;  fed  in  eo  argumcnto  diutius  inhae- 
rendum  erat ,  ut  verae  fententiae  fundamenta  rite  oftenderentur , 
comprobareturque  aliis  ,  finceram  apud  nos  de  Magiftratus  au- 
cl:oritate  fententiam  obtinere  :  eodem  inftituto  j  quo  in  Apo- 
log.  Augufi.  Confejf.  de  ordine  Politico  p.  m.  217.  dicitur  :  H&c 
ideo  recitavimut  ,  ut  etiam  exteri  intelligant ,  hoc  dotlrina  ^enere^ 
quod  nos  fequimur ,  non  labefztlari,  fed  multb  magis  muniri  au- 
fioritatem  Magtflratuum  &  dignitatem  omnium  ordinationum 
Civilium.  Quod  calamo  paululum  indulgerem ,  effecit ,  ut  Dif- 
fertatio  haeciiib  manibus  crefceret ,  intraque  eum  modum,  quem 
inftituti  confuetudo  &  fumtuum  ratio  praefcripferant ,  difficulter 
contineri  poflet ,  ideoque  fecundam  atque  tertiam  fectionem  ad- 
dere  nunc  integrum  haud  fuit ,  adjeciurus  forte  utramque,  DEO 
Patronisque  vifum  fi  ita  fuerit ,  tempore  alio  magisque  commo- 
do.  Quod  totauctores  citarim,eoque  pagellarum  augmentum 
non  parum  promoverim,  vitio  forte  a  nonnullis  mihi  vcrtetur; 
Verum  ab  illis  tantum  »  qui  inftituti  mei  rationem  vel  non  cal- 
lent ,  vel  non  fatis  diligenter  examinanr.  Extremd  grates  immor- 
tali  DEO  ,  pro  auxilio  clementer  praeftito ,  quam  demifse  pof- 
fum,agohabcoque  ,  &  de  cordaro  Le&ore  mihi  polliceor,eum, 
ficubi  votis  ejus  haud  fatisfecero  ,  non  tam  vires,quam  volunta- 
tem  sftimaturum  efte ,  quia  Sc  m  magnis  voluifle  fat  eft :  quan- 
do  praterea  ea  noftra  conditio  eft,  ur  nunquam  non  labamur. 
Sufticiant  qux  dixi  ,  &  ex  his  condudant  pii  :  Ecc/efia  noFtrd, 
Evangelicd. ,  quam  Lutheranam  vocant ,  doSirinam  de  Magiflra- 
tus  Civilis  aubloritate,  &  verbo  DEI  niti  ,  &  cum  CHRJSTl 
Servatoris  noflri  ,  fanUorumcjue  ejus  Difcipu/orum  pr&ceptis  at- 
que  exemplis  exatle  congruere ,  neque  vel  covtemni  a  pio  peclore, 
vel  etiam  atro  carbone  debere  notari ,  ejfefe  omnmb  talem,  qua 
Regium  thronum  pr&  omnibus  a/ys  fulciat  ac firmet , 

DEOque  qu&  DEI,  &  C&fa- 
ri  qua  C&faris  funt  > 
pr&clare  reddat. 

Pag.  2.  protcrgalege  erga    P.  18.  poft  Taatus addeHiftor.IVj74.  Pag.43. 
pro  ftabilitatum  1.  ftabilkum,  P.44  proiGCiJegeieej. 


Viro   Clariftimo 
DN.    MARTINO    DiFENBACHIO, 


D 


DN-   Convidori    olim  ,   atque  Amico  dilccto, 
folemniter 
in  Theologia  Argentorati  difputanti. 

^  Ifputat  egregie  Diffenbach,  praefide  Magno 
BEBELIO,  effundens  velut  amnis  acmnmc 
fcCc 

Judicii  valde  profundi.  Plandit  ^pollo, 
Gratorego  pariter:  frucftusj^r^r^nderedundet, 
Et  Matri,  &c  Patria  gratus  cum  fplendido  honore! 

F.  Wittenbergd 

ABRAHAM   CALOVIVS   D.Senior. 

Pracelienti  Dn.  T^efpondenti , 
Amico. 

QWd  Te  commendet  mea  languida  carmine  vcna  ? 
7\(jn  elegos  habeo ,  qui  Ttbi  di^na  canmt. 
guin  quoque  non  opus  hic  e/r  :   differtatio  cum,  TE 
Ipfi  h£C  commendit  fatque  fuperque  Tua. 
Sed  quanquam  verbis  TE  commendare  decorls 
7{unc  non  fufcipio\   nec  potis  ejje  queo  : 
Prolixum  tamen  afjeclum  pro?nitto  merenti  $ 
£>uo  commendatm  Tu  mibi  femper  erts. 
Votaque-,  qua  fummus  rerum  arbiter  impteat  y  addo  : 
Iiie  Tutsftudus  utbenedicat ,  ^men. 

Gratulab.  f*. 

SEBASTIANVS  SCHMIDT  D. 

FINIS.